درمان بیوفیدبک یبوست یک روش نوین در درمان این اختلال است.

بدن نیاز دارد که دفع منظمی را به طور غریزی داشته باشد تا بتواند نیروی تازه ای بگیرد و حالت طبیعی داشته باشد، در صورتی که بعضی افراد با این حالت دفع طبیعی مشکل دارند و دچار یبوست می شوند.

یبوست یکی از بیماری های شایع در عصر حاضر است و به حالتی اطلاق می شود که در آن دفع مدفوع، سخت، ناکامل یا با تعداد کم ( کمتر از 3 بار در هفته) است.

هر قدر حرکات روده ی بزرگ، کندتر باشد، سلولهای روده فرصت بیشتری خواهند داشت تا آب بیشتری از مواد دفعی بازجذب کره و به این ترتیب مدفوع خشک تر و سخت تر خواهد شد.

درمان یبوست با بیوفیدبک چگونه است؟

یک تیم از دانشگاه آیوا کشف کرد که بیوفیدبک، نتایج موثری را در درمان یبوست مزمن از خود نشان داده است و این روش می تواند به طور موفقیت  آمیز بر ماهیچه هایی که باعث یبوست مزمن می شوند، کنترل پیدا کند.

طبق گفته نویسنده اصلی این مطالعه، نتایج نشان می دهد که در حدود ۸۰ درصد از بیماران تحت درمان قرار گرفته شده از طریق بیوفیدبک، بهبود حرکت روده مشاهده شده است.

این موضوع، که بیماران مبتلا به یبوست، چه با یبوست مزمن و یا با سندروم روده تحریک  پذیر، احتمالا از اثرات مفید بیوفیدبک بهره مند خواهند شد، در سال ۲۰۱۴ توسط محققین مورد حمایت قرار گرفت.

معمولا درمان بیوفیدبک یبوست شامل: توانبخشی عضلانی است که در دفع مدفوع و تخلیه ی روده ی بزرگ دخالت دارد.

معمولا زمانی که افراد به دارو درمانی پاسخ نمی دهند و راه های دیگر را نیز امتحان کردند و پاسخی نگرفته اند از بیوفیدبک برای درمان یبوست های مزمن استفاده می کنند.

در این روش از تمرینات پیشرفته روده و کف لگن استفاده می شود بنابراین عارضه ی پزشکی خاصی ندارد .

در این روش درمانی بیمار در روند درمان نقش فعال و موثر دارد و بر خلاف بسیاری از روش های دیگر مثل دارو درمانی که ممکن است اثرات درمان بعد از مدتی از بین برود، اثرات آن پایدار است و با آموزشهای داده شده و ادامه تمرینات در منزل بیمار نیاز به مراجعه ی مجدد ندارد.

حال در ادامه به صورت مفصل و اختصاصی به توضیح یبوست، دلایل آن و روش درمانی بیوفیدبک و بکارگیری آن در درمان یبوست می پردازیم.

بسیاری از مردم در دوره ای از زندگی خود، یبوست را تجربه کرده اند اما یبوست بی امان و مداوم، بین 12 تا 19 درصد از مردم را درگیر کرده است که به آن یبوست مزمن می گویند.

انواع یبوست مزمن

به طور کلی 3 نوع یبوست مزمن وجود دارد:

1. دفع دیس سینرژیک

که این نوع یبوست، آنیسموس یا دیس سینرجیای کف لگن نیز نامیده می شود و به علت نقص عملکرد ماهیچه های باسطه (اسفنکتری) مقعدی، کف لگنی، مقعدی و روده ای ایجاد می شود.

در نتیجه سبب دفع کم و ناقص از رکتوم، انقباض مقعدی مخالف، شل شدن ناکافی عضلات مقعدی یا ترکیب چند مورد بالا می شود.

تقریبا برای یک سوم از بیماران مبتلا به یبوست، دفع سینرژیک تشخیص داده می شود.

2. یبوست به علت حرکت آرام مدفوع

این نوع یبوست زمانی است که محتویات شکمی در طی حرکت در لوله گوارش خیلی آهسته تر از حد نرمال حرکت می کند.

نبود آب در این مسیر، سبب سفت شدن مدفوع می شود.

3. سندروم روده ی تحریک پذیر

سندروم روده ی تحریک پذیر (irritable bowel syndrome) یا IBS یک اختلال شایع است که یبوست از نشانه های غالب آن است و از دیگر نشانه ها درد شکمی، نفخ، اسهال یا متناوبا اسهال و یبوست است.

درمان بیوفیدبک یبوست

دلایل یبوست

یبوست علت های مختلفی دارد از جمله:

• مشکل کولونی (روده ای) مثل توانایی کولون در حرکت دادن محتویات داخل شکم
• مصرف مرتب دارویی خاص
• مصرف زیاد لبنیات، پروتئین و مصرف غذاهای کم فیبردار
• عدم تحرک
• مصرف ناکافی آب یا نوشیدنی بدون کافئین
• حاملگی
• مصرف بیش از اندازه ی ملین ها
• افزایش سن
• حرکت کند روده
• وضعیت بالینی خاص مثل دیابت، سندروم روده ی تحریک پذیر، کم کاری تیروئید و …
• مشکلات روده و رکتوم مثل وجود پولیپ، بیرون زدگی رکتوم، بواسیر و …

وقتی که علل مکانیکی، آناتومیک و علل وابسته به برخی بیماری ها و نحوه ی تغذیه در ایجاد یبوست مزمن مورد بررسی قرار گرفت و رد شد احتمال زیادی وجود دارد که یبوست مزمن بعلت اختلالات کف لگن باشد یا اینکه این مسئله به تشدید یبوست کمک کرده باشد.

وقتی یبوست مزمن وجود دارد یک آزمایش دقیق رکتال Digital rectal examination می تواند کمک کننده باشد.

هدف آزمایش رکتال 

هدف آزمایش رکتال این است که خصوصیاتی مانند تون مقعد در حالت استراحت و ناتوانی در شل کردن عضلات پوبورکتال مورد ارزیابی قرار گیرد.

بر اساس یافته های آزمایش دیژیتال رکتال و ارزیابی بیمار، ممکن است که پزشک آزمایشات تکمیلی انجام دهد که شامل موارد زیر است:

• مانومتری اورکتال
• ام آر آی لگن برای مشاهده ی حرکت پاتولوژیک کف لگن و آناتومی اسفنگترنال
• پراکتوگرافی تخلیه برای ثبت حرکات کف لگن و آناتومی
• آنورکتال در شرایط گوناگون (در زمان استراحت، سرفه، فشار و وزوز کردن)

تفسیر نتایج و بررسی نسبت به حالتهای طبیعی صورت می گیرد زیرا عملکرد کف لگن با سن و جنس بیمار فرق می کند و تفسیر نتایج بر حسب شرایط هر بیمار متفاوت است.

اگر آسیب شناسی (پاتولوژی) دیگری وجود نداشته باشد و اطلاعات نشان دهنده ی ناتوانی شل شدن کف لگن باشد در اینصورت درمان بیوفیدبک انجام می شود.

بیوفیدبک

بیوفیدبک یا پسخوراند زیستی عبارت است از اطلاعاتی که به صورت صوت، دما، تصویر و … از محیط اطراف به مغز بازگردانده می شود.

یعنی در اصل اطلاعات بدن در غالب فیدبکهابی حسی درآمده و موجب می گردد تا فرد نسبت به اعمال و عملکرد خود آگاه تر شود.

برای بیماران، دستگاه بیوفیدبک به عنوان نوعی حس ششم عمل می کند که به آن ها اجازه می دهد تا فالیت های درون بدن خود را بشنوند و ببینند.

هنگامی که مغز اطلاعاتی را درباره ی خود و بدن، دریافت می کند، می تواند از این اطلاعات برای بازگشت بدن به حالت تعادل استفاده کند.

بیوفیدبک در درمان طیف وسیعی از شرایط عصبی و عضلانی مانند اختلالات ماهیچه لگن ( بی اختیاری فوری  و فشاری ادرار)، بی اختیاری مدفوع، یبوست و شب ادراری، ضعف ماهیچه ها بخاطر فلج مغزی، سکته، سردردهای تنشی و اضطراب موثر است.

بیوفیدبک برای درمان یبوست

با توجه به پیشرفت هایی که در زمینه ی شناخت عملکرد ساختمانهای کف لگن و ارتباط آن ها با دستگاه گوارش تحتانی به دست آمده بهترین روش درمان یبوست مزمن در این حالت، توانبخشی عملکرد عضلات کف لگن با استفاده از بیوفیدبک می باشد.

درمان بیوفیدبک یبوست شامل یک برنامه ی سرپایی (بدون بستری) به منظور آموزش بیمار است که چگونه عضلات شکمی را با عضلات کف لگن به ظور موفقیت آمیزی هماهنگ کند و تخلیه را به راحتی انجام دهد.

درمان بیوفیدبک یبوست

نحوه ی انجام کار در روش بیوفیدبک در یبوست

نحوه ی انجام کار در روش بیوفیدبک بدین فرم است که در حالی که شما روی یک صندلی نشسته اید  یک سنسور روی ناحیه ی شکم و دیگری روی مقعد گذاشته می شود.

این سنسورها طوری طراحی شده اند که فعالیت های الکتریکی عضلات کنترل کننده دفع مدفوع و ادرار را منتقل کنند.

از فرد خواسته می شود که عضلات لگنی خود را منقبض و منبسط کنند و فرد با دیدن نمودارهای ایجاد شده روی مانیتور متوجه می شود که چگونه عضلات خود را در جهت صحیح کنترل و استفاده کند و این منجر به بهبود درد یا یبوست می گردد.

مراحل بیوفیدبک برای یبوست

در کلینیک ستاره ی ایرانیان ابتدا ارزیابی های اولیه بیمار توسط فیزیوتراپیست، از نظر وضعیت سلامت عمومی، تغذیه و سبک زندگی و داروهای مصرفی و دیگر عواملی که عملکرد روده را تحت تاثیر قرار می دهند انجام می گیرد.

در صورت نیاز به بیمار توصیه های لازم از قبیل ورزش، پیاده روی روزانه، مصرف فیبر بیشتر و آموزش ماهیچه های لگنی داده می شود و در صورتی که فرد نتیجه ای نگیرد و برای درمان بوسیله ی بیوفیدبک آماده باشد، از این روش استفاده می شود و مراحل زیر طی می شود:

• استفاده از یک سنسور رکتال یا سطحی که تنش عضلانی را از طریق الکترو میوگرافی (نوار عضله) بررسی و ثبت می کند.

فعالیت عضله توسط نوار عضله به بیمار نشان داده می شود.

نوار عضله یا الکترومیوگرافی، تنش و ریلکسیشن (شل شدن) کف لگن را نشان می دهد.

• توضیح شفاهی به بیمار در مورد اینکه هنگام شل شدن کف لگن، بیمار باید چه احساسی داشته باشد و چگونه کف لگن باید ریلکس یا شل شود.

همزمان فیدبک تصویری به بیمار نشان داده می شود تا یادگیری او تقویت شده و متوجه بهبودی، شل شدن یا ریکلسیشن کف لگن شود.

• یادگیری شناسایی کردن احساس درونی همراه با شل شدن یا ریلکسیشن (ریلکسیشن پایه ای) و اینکه چگونه این حالت را حفظ کند.
• آموزش تاثیر منفی تنش کف لگن همراه با تنش عمومی بدن. (یادگیری ریلکسیش ممکن است با آموزش کمک گرفتن از تنفس دیافراگماتیک تاثیر بیشتری داشته باشد)
• تعبیه بالون رکتال که با حجم های گوناگونی از آب پر شده تا حرکت روده را تحریک نماید.

بیمار یاد می گیرد که ریلکسیشن را در حالی که بالن وجود دارد حفظ نموده، فعال شدن شکم را همراه با ریلکسیشن کف لگن هماهنگ کند و از انقباض عادتی کف لگن در این شرایط خودداری کند.

هدف بالون رکتال

هدف این است که بالون رکتال بدون فشار رها شود تا دفع مدفوع به حالت طبیعی تحریک شود.

• به بیمار، مهارتها و ورزش هایی یاد داده می شود که در طولانی مدت در خانه از آن ها بهره ببرد و حالت ریلکسیشن یا شل شدن کف لگن را بتواند حفظ کند.
• به بیمار اموزشهایی در مورد عملکرد طبیعی روده داده می شود، همچنین بیمار با عادتهای نادرست رفتن به توالت آشنا شده و یاد می گیرد رفتارش را تغییر دهد.
• همچنین از تحریکات الکتریکی برای باز آموزی حسی و حرکتی دستگاه گوارش استفاده می شود.

آماده سازی قبل از بیوفیدبک برای درمان پبوست

شما به آمادگی ویژه ای برای انجام بیوفیدبک نیاز ندارید. قوانین ایالتی در مورد متخصصان بیوفیدبک متفاوت است. برخی از متخصصان بیوفیدبک، مدارکی می گیرند که نشان دهنده تجربه بالای آن ها در تخصص خودشان است. قبل از اینکه تحت درمان قرار بگیرید، از متخصص بیوفیدبک این سوالات را بپرسید:

• آیا دارای مدرک معتبر در این حرفه هستید؟
• آموزش و تجربه شما چقدر است؟
• آیا تا به حال درمان بیوفیدبکی مشابه شرایط من را تجربه کرده اید؟
• فکر می کنید که به چند جلسه بیوفیدبک نیاز دارم؟
• هزینه درمان چقدر است و آیا تحت پوشش بیمه قرار می گیرد؟
• آیا می توانید فهرستی از مراجع را در اختیار من قرار دهید؟

آماده سازی درمان بیوفیدبک یبوست

برخی آماده سازی ها برای افرادی که بیوفیدبک را انجام می دهند، مفید است.

این آماده  سازی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• مطالعه در مورد پس خوراند زیستی، به طوری که قبل از شروع، یک ایده کلی از این روش درمانی داشته باشید.
• پیدا کردن انگیزه کافی برای وقت گذراندن و تلاش کافی برای اتمام دوره بیوفیدبک درمانی

اگر پزشک تان شما را به یک درمانگر بیوفیدبک ارجاع نداده است، اما شما می خواهید بیوفیدبک را امتحان کنید، ابتدا با پزشک خود تماس بگیرید تا درباره وضعیت تان با او صحبت کنید.

این به شما فرصتی می دهد تا افکار پزشک خود را در مورد بازخورد زیستی به عنوان یک روش درمان برای درمان مشکل سلامتی خاص خود بشنوید.

همچنین این کار به پزشک تان تصویری کامل  تر از روش درمانی ای که از آن استفاده می کنید ارائه می دهد.

قبل از اینکه پس خوراند زیستی یا هر نوع درمانی دیگر را شروع کنید، اداره غذا و دارو (FDA) پیشنهاد می کند که اعتبار، تجربه و گواهی درمانگر خود را بررسی کنید.

هم چنین هزینه درمان و اینکه آیا بیمه تان آن را پوشش می دهد، را جویا شوید.

پیگیری جلسات بیوفیدبک

هنگامی که جلسات بیوفیدبک به اتمام رسید، می توانید در صورت نیاز به مطب درمانگر خود مراجعه کنید.

اگر تحت مراقبت پزشک هستید، به ارتباط خود با پزشک تان ادامه دهید. تمام تغییرات در برنامه درمانی تان باید با مشارکت پزشک انجام شود.

در آخر برای بهره مندی از روش بیوفیدبک می توانید به مرکز مشاوره ی ستاره ایرانیان مراجعه کنید و با اطمینان خاطر، تحت نظر متخصصان حاذق، از این روش درمانی بهره مند شوید.