شناخت رشد جسمی کودک
برای شناخت وضعیت رشد جسمی کودک، معیارهای مراحل رشد، هرگز اصول آماری قرار نمیگیرد. کودک ممکن است نسبت به تاریخ سنی که توسط آن مرحله معین نشده است، بسیار جوان یا بسیار مسن باشد. بنابراین باید معیار سطح مرحلهای را پیدا کنیم تا بتوانیم درجه بلوغی را که کودک واقعا به آن دست یافته، تشریح کنیم. از طریق معیارهایی که برای هر دوره تعیین شده، تفاوتهای فردی نمایان میشود.
در فرآیند رشد همیشه سرعت مفهوم متغیری دارد، مثلا رشد در سن 5 سالگی کند شده و از سن 10 سالگی تغییرات ناشی از رشد نمایان خواهد شد. عمل رشد به طور دائمی از بدو تولد شروع میشود و تغییراتی را ایجاد میکند که متاسفانه گاهی نسبت به این تغییرات توجهی نمیشود که این بیتوجهی تاثیرات سوئی بر روی فرزند در حال رشد میگذارد، زیرا رشد علاوه بر تغییرات جسمی، تغییراتی در رفتار کودک نیز ایجاد میکند که به موازات فرایند رشد جسمی انجام میگیرد. البته تغییرات حاصل از رشد جسمی از محیط پیرامون کودک نیز متاثر است. مثلا رشد کودکی که در شمال کشور زندگی میکند، با کودکی که در جنوب کشور است، تفاوت خواهد داشت. با این وجود میتوان گفت که کودکان نواحی مختلف جامعه از لحاظ رشد و تغییرات فیزیکی و روانی قابل مقایسه هستند.
البته مراحل رشد، مختص دستهبندی کودکان نیست، بلکه وسیلهای است که به ما امکان میدهد رفتار کودکان را تعبیر و تفسیر کنیم. کودک بیش از ششصد عضله متمایز دارد که او را کاملا در بر گرفتهاند. اکثر این عضلات (پی – ماهیچه) شدیدا توسط جهتهای قرینه و با دستگاه مفصلی و اهرمی قابل توجهی به اسکلت محکم شدهاند. پیچیدگی سیستم عضلات ماهیچهای از حد تصور فراتر است، زیرا کودک در حدود چهل میلیون تار ماهیچهای دارد که هر یک از این تارها به نوبه خود از تعداد بیشماری رشتههای نازک میکروسکوپی ساخته شده است که این رشتهها نیز به نوبه خود به رشتههای نازک عصبی متصل میشوند که مایعات مغزی انتشاردهنده تحریک عصبی آنها از یک سری سلولهای عصبی که در مغز و نخاع قرار دارند، حاصل میشود.
بخش اعظم این تشکیلات، در طول 10 سال اولیه زندگی ساخته میشود و به شکل یک فرایند منظم انجام میگیرد و بر اساس یک نظم دقیق ایجاد میشود که مراحل رشد را یادآوری میکند. روند این تشکیلات قبل از تولد شروع میشود. کودک قبل از تولدش قادر است حرکاتی انجام بدهد و وضعیت خود را تغییر بدهد (کل حرکاتی را که در طول دوره جنینی انجام میشود، قابل ملاحظه است.)
کمی پس از تولد، نوزاد وضعیتهای فعالی را که چشمها، سر، بازوها، پاها و بالا تنه وارد عمل میکند، میپذیرد؛ که این وضعیت کاملا منظم و هماهنگ است. این کشف قابل ملاحظه، انضباط و همآهنگی وضعیت چشمها، سر و دستها و بدن را ایجاب میکند، حرکت غیر ارادی و نیروبخش گردن از دوران کودکی به عنوان منشأ ساده رشد در نظر گرفته میشود.
زندگی قبل از تولد
دوران طبیعی بارداری معمولا در حدود 280 روز است. میتوان دوران 9 ماهگی بارداری را به سه قسمت تقسیم کرد که به آنها سه ماهه اول، دوم و سوم میگویند. باید توجه داشت جنین در طول دوران بارداری از خون مادر تغذیه میکند و به همین دلیل رشد جنین در این دوران، وابستگی شدیدی به مادر دارد.
سه ماهه اول
در سه ماهه اول قلب ضربان نسبی دارد و خون را به تمام قسمتهایی که اندام جنین است، میرساند. چشم و بینی و گوش خارجی هنوز تشکیل نشده است. دستگاه گوارش همچنان در حال تشکیل شدن است.
در پایان هفته هشتم وزن جنین در حدود یک گرم و طول قد او در حدود 5/2 سانتیمتر است. اندامها کمکم قابل رویت هستند، ولی بازو، آرنج، ساعد، دستها، ران، زانو، ساق و پاها کم و بیش دیده میشود. در اواخر هفته هشتم زائده مانندی که قبلا به شکل دم دیده میشد، از بین میرود. در انتهای هفته دوازدهم وزن جنین 30 گرم و طول قد 5/7-9 سانتیمتر است. در این دوره اندامها تشکیل شدهاند، بازوها، انگشتان دستها و پاها ک املا مشخص شده است. گوش خارجی قابل رویت است. ضربان قلب را در این موقع با وسایل مخصوص میتوان شنید، ناخنها تشکیل شده و چشمها کامل میشوند.رشد کودک
سه ماهه دوم
در سه ماهه دوم اعضا و اندامهایی که در سه ماهه اول تشکیل شده در سه ماهه دوم رشد میکند و به مرحله تکامل نزدیک میشود.
در پایان دوره شش ماهگی طول قد جنین در حدود 5/27 تا 30 سانتیمتر و وزن آن 600 تا 720 گرم است. در ماههای پنجم و ششم پوست بدن جنین قرمز میشود. در این زمان که غدد چربی پوست شروع به ترشح چربی میکنند و همراه با سلولهای مرده پوست، ماده سفید رنگی را تشکیل میدهند که پوست جنین را میپوشاند که این، وظیفه حفاظت از پوست را به عهده خواهد داشت.
سه ماهه سوم
در سه ماهه سوم و در پایان نهمین ماه بارداری وزن معمولی جنین دختر در حدود 3000 گرم و پسر در حدود 3200 گرم است. طول قد در حدود 50 سانتیمتر است. پوست بدن تغییر کرده و سفید یا صورتی کمرنگ میشود و پشت جنین از ماده چرب سفید پوست پوشیده میشود.
نیازهای جسمی کودک
رشد جسمانی کودک با اشباع نیازهای جسمی او و فراهم کردن وسایل مادی امکانپذیر خواهد بود. کودکان در سنین مختلف در سلامتی یا بیماری نیازهای متفاوتی دارند. مثلا: نوع و مقدار غذا و خوابی که کودک در سالهای اول زندگی بدان نیاز دارد، با سالهای بعد متفاوت است. پدر در صورت حضور از نظر تغذیه حقی بر فرزند دارد و باید از نظر غذایی نیازمندیهای او را تامین کند.
رشد و نمود جسمی 6-4 سالگی
در 4 سالگی بر قابلیت ارتجاعی عضلات کودک افزوده میشود، بسیار فعال است و در محلهای بسیار دور گردش میکند، میتواند یک ظرف آب را بدون ریختن حمل کند، خزانه لغاتش حدود 1000 کلمه است، اعداد را میشمارد، ولی ممکن است ترتیب آنها را اشتباه کند، خیالپردازی میکند، دوست دارد مرکز توجه باشد، در غیر این صورت احساس حسادت میکند، نسبت به افراد جدید و محیط ناآشنا واکنش نشان میدهد، به مدت 3 تا 5 ثانیه و حتی بیشتر روی یک پا تعادل خود را حفظ میکند، به سرعت از پلهها بالا میرود و این در حالتی است که فقط یک پا را روی هر پله میگذارد.
میتواند رنگها را از یکدیگر تشخیص میدهد، او میتواند خطهای متقاطع و دایره بکشد و حتی شکل آدم رسم کند، میتواند با دستور زبان صحیح صحبت کند، از تماشای تلویزیون لذت میبرد.
در 5 سالگی او نسبت به 4 سالگی حرکات کششی کمتری داشته، بهخصوص در قسمت بازو و پاها کاهش کشش بیشتر به چشم میخورد، به شکلی که حرکات دست وی شدت کمتری دارد. او تقریبا همزمان چشمها و سر را با نگاه به سوی چیزی حرکت میدهد و گاهی مستقیم به طرف یک صندلی رفته و روی آن مینشیند. به نظر میرسد جهتیابی خوبی داشته و با چرخیدن، زاویه قائمهای به طرف چپ، راست و حتی عقب، در حالی که روی صندلی خود نشسته، رسم میکند. فعالیت حرکتی، رشد چشمگیری دارد. با گذاشتن یک پا روی پله و با پریدن از یک پا به پای دیگر، از پلکان پایین میرود. توانایی استفاده از دوچرمه را دارد، او قادر است در مدت زمان محدودی روی یک پا لی لی کند.
با مشاهده رفتار کودک میتوان فهمید که کودک 5 ساله نسبت به کودک 4 ساله دارای جنب و جوش کمتری است و قادر است مدتی طولانی در یک وضعیت بماند، ولی گاهی به طور مخفی آن را تغییر میدهد، مینشیند، میایستد و سپس به صورت چمباتمه قرار میگیرد، هرچند در یک محل بازی میکند، با این حال همچنان فعال است و فعالیت خود را دقیق و ماهرانه انجام میدهد. قادر است بیش از 10 ثانیه روی یک پا تعادل خود را حفظ کند، میتواند در امتداد یک خط باریک راه برود، قادر به انجام کامل بازیهای دسته جمعی میباشد. سوزن را نخ میکند، شکلهای چهارگوش و خطوط مایل رسم میکند.
کودک 5 ساله هنگام نشستن، بالا تنهاش را راست نگاه داشته و کاری را که میخواهد انجام دهد، درست در مقابلش انجام میدهد. فعالیتهای چشمی و دستیاش به نظر کامل میآید، گرچه هنوز ساختارهای ظریف کاملا رشد نیافته، او با دقت زیاد وسایل بازی خود را قبل از رفتن به مدرسه کنترل کرده و آنها را مجددا بازدید مینماید، بازیهای فکری را خیلی سریع انجام میدهد، او بهتر میتواند از دستهایش استفاده کند، قادر است بند کفشهایش را ببندد، او دوست دارد با مکعبهای کوچک و بزرگ که دارای رنگهای گوناگون هستند، ساختمان سادهای بسازد.
از نگاه کردن لذت میبرد، کودک مادرش را میبیند که کاری انجام میدهد و به نوبه خود سعی در انجام آن میکند، او میتواند نقاشیها و اعداد را کپی نماید، او همچنین رنگآمیزی تصاویر را دوست دارد و قادر است این کار را بدون تجاوز از خطوط کشیده شده انجام دهد، خزانه لغاتش 1500 کلمه است و دارای تخیلات قوی میباشد.
پای چپ را جلو میگذارد و هنگام پرتاب شیء مانند توپ، پایش را به طرف چپ میبرد و آن را رها نمیکند، مگر هنگامی که بازویش کاملا کشیده باشد. البته پسرها این کار را با مهارت بیشتری نسبت به دخترها انجام میدهند که این تفاوت به عواملی تربیتی مربوط نمیشود.)
برتری امور دستی در حدود 5 سالگی مشخص است و کودک میتواند دستی را که با آن مینویسد، بشناسد. او مداد را با دستی که راحتتر با آن مینویسد، برداشته و دیگر از یک دست به دست دیگر نمیدهد. همین وضع هنگامی که تصاویر را نشان میدهد نیز پیش میآید. کششهای انقباض عضلانی او مدت کوتاهی به طول میانجامد، کودک 5 ساله شکل انسان را به تفکیک سر و دست و پا و تنه میکشد و آن را رنگآمیزی میکند، روان و صحیح صحبت میکند، شنیدن داستان و لطیفه و معما را دوست دارد.
با وجود اینکه ابتلا به بیماریهایی از قبیل اوریون، آبله مرغان و سیاه سرفه افزایش مییابد، میتوان گفت که کودک 5 ساله از سلامتی نسبتا خوبی برخوردار است. بعضی از کودکان در طول مدت زمستان تنها دچار یک یا دو بار مبتلا به سرماخوردگی و زکام میشوند، بعد از تغذیه دل درد دارد که با رفتن به توالت و عمل دفع، تسکین مییابد، این به هم خوردگی مزاج ممکن است در پی تند خوردن غذا یا جذب غذاهایی که کودک دوست ندارد، روی دهد، اکثر عضلهای به فعالیتی که قبل از خواب صورت گرفته مربوط میشود.
5 سالگی سن خوبی است تا کودک مکیدن انگشت شست را ترک کند. ممکن است اتفاق بیفتد که کودک با صرفنظر کردن از شیئی که به آن دلبستگی دارد، خود را از این عادت رها نماید. بهتر است در آن حال کودک را برای خواب یاری کرد، مادر باید در این موقع در کنار بالین او نشسته یا شیئی را به او بدهد که در به خواب رفتن او کمک خواهد کرد. در هر حال نباید کودک را مجبور کرد، بلکه باید در اینباره با او گفتوگو نمود تا به میل خودش این کار را قبول نماید. آنها به زیاد فعال بودن و سر و صدا علاقه د ارند و یک نقص کوچک در اسباب بازی میتواند آنها را تحریک به خواب کردن آن بنماید.
گاهی کودکان برای رهایی از تنشهای د اخلی خود از روشهایی مثل ناخن خوردن استفاده میکنند که اگر قادر به رهایی نشدند، این تنشها در روابط اجتماعی آنها ظهور پیدا میکند. از سن 5/5 سالگی آرامش کودک با افزایش فعالیت و جنب و جوش کاهش مییابد، طوری که دیگر کودک را نمیتوان در خانه نگاه داشت، او در خانه و در بیرون از خانه بازی میکند. کودک 6 ساله چه ایستاده و چه نشسته در حال فعالیت و تحرک است؛ در همه جا حضور دارد، از اینکه دیگران در کارش دخالت کنند بدش میآید، به تدریج دندانهای شیری جای خود را به دندانهای دائمی میدهند، به کشتی، پشتک زدن و مشت زدن به کودک دیگر تمایل دارد، عدهای از پسرها در این سن از کندن زمین در مدتی طولانی لذت میبرند، بازیهایش خشن و پرسروصدا است و هنگامی که با توپش در خانه بازی میکند، حرکاتش نگرانکننده است، بدین معنا که هوا میپرد و با یک ضربه پا توپش را پرتاب میکند و سعی میکند آن را دوباره بگیرد.
کودک در این سن از تاب بازی بیشتر لذت میبرد، زیرا یاد گرفته چگونه تعادل خود را حفظ کند. بیپروا و بدون نگرانی از صدمه خوردن، پرشهای بسیار بلند با دورخیز را انجام دهد. هنوز مهارت کافی برای انجام کارهای حرکتی ظریف را ندارد و کاملا ناشیانه رفتار میکند، ولی همچنان به انجام حرکات جدید علاقهمند است. او از دستش به عنوان یک ابزار، با آگاهی بیشتر بهره میبرد و در تجربیاتش از آنها استفاده میکند.
به بازیها و اشیای فلزی علاقهمند است، به همان اندازه که باز کردن وسایل را از یکدیگر، دوست دارد، به جمع کردن و گردآوری آنها نیز علاقهمند است. مثلا دختر بچهها در این سن دوست دارند به عروسکهایشان لباس بپوشانند یا لباسها را از تنشان درآورند.
به نقاشی کردن، ترسیم حروف و رنگ کردن علاقه دارد، به هنگام رنگآمیزی مدام جابهجا میشود، طرز قرار گرفتن مداد را تغییر میدهد و سرش را خم میکند، گاه میایستد و روی میز خم میشود و همانطور که به نقاشی ادامه میدهد، با سر روی بازویش فشار میآورد.
کودک 6 ساله به همان اندازه که در حالت نشسته فعال است، در حالت ایستاده نیز فعال میباشد. مثلا کارهای دستی ظریف را بیشتر اوقات ایستاده انجام میدهد. در صحبت کردن بسیار تواناست، به این معنا که از زبان و دهانش دائما استفاده میکند، لبهایش را گاز میگیرد، به هنگام نقاشی مدادش را میجود و با آن ضربههایی وارد میکند، نسبت به سن 5/5 سالگی با مهارت بیشتری مداد را در دستانش میگیرد، اما این کار برایش خستهکننده است، چشمها و دستها با سرعت و هماهنگی کمتری عمل میکنند.
هنگام بازی دقت زیادی روی حرکات دست خود دارد، صداها و اتفاقات، خیلی زود حواسش را پرت میکند. غالبا از کاری که انجام میدهد، چشم برمیدارد، مثلا در حالی که با نگاهش حرکات کودک دیگری را تماشا میکند، دستانش همچنان به کار کردن ادامه میدهند. علاقه زیادی به دستکاری اشیاء و کشف آنها دارد و در اینباره سوالات زیادی میپرسد.
کودک در این سن در حالی که وضعیت خود را بسیار سریع حفظ میکند، به توپ ضربه میزند، استفاده از مداد سیاه و رنگی بسیار ماهرانهای استفاده از توپ در بازی است.
کودک 5/5 تا 6 ساله همواره از ناراحتی مزاج شکایت میکند، که این ناراحتی اغلب اوقات حقیقی و واقعی است، گاهی نیز از پا درد شکایت میکند. در حدود 6 سالگی در ساق پاها و غالبا «پس گردن» احساس درد مینمانید که دیگران با مالش و ماساژ در تسکین و کاهش درد میکوشند. چشمهایش خیلی زود سرخ میشوند و پلکهایش گل مژه میزنند، گلویش دچار درد و برخی مواقع سرخ و عفونی میشود که گاهی این عفونت به گوشها و ریه سرایت میکند.
منبع:مرکزمشاوره ستاره ایرانیان
5 Comments
بنده یه دختر ۶ ساله دارم مشکلش اینه که راحت دستشویی نمیره میذاره آخرین لحظه که غیرقابل تحمل شد میره
چیکار کنیم؟؟
یکی از عواملی که باعث میشود کودک از رفتن به توالت خودداری کند ممکن است به این علت باشد که برخی از والدین از مکان توالت برای تنبیه استفاده میکنند که این کار باعث ناامن شدن محل توالت برای کودک شده و در آنجا احساس ترس میکند
در اینجور مواقع ممکن است کودک استفاده از توالت را نیاموخته و یا غلط آموخته که باعث رفتارهای اجتنابی مثل ترس از توالت رفتن باشد
پسرم ۲٫۵ سالشه خیلی نگرانشم بیشتر اوقات علاقه ای به خوردن غذا نداره و همیشه حواسش به بازی گوشی و دور شدن از سفره است.الان نزدیک یک ساله همینطوریه .باهاش چیکار کنم؟
شما باید جای مناسبی برای غذا خوردن ایشون قرار بدید یعنی طوری باشه که بتونه هر طوری خواست غذاشو بخوره.همچنین شما هیچ وقت نباید با زور به کودک غذا بدین باید اون رو به حال خودش رها کنید تا از غذا خوردنش لذت ببره