بازی درمانی

به طور معمول، این رویکرد در درمان کودکان تا 12 سال استفاده می‌شود. با این حال، تکنیک‌های بازی درمانی ممکن است با روش‌های دیگر ترکیب شده و  برای استفاده با نوجوانان و بزرگسالانی که به دنبال درمان هستند نیز سازگار شود.

توسعه بازی درمانی

این رویکرد درمانی توسط آن جرنبرگ در اواخر دهه 1960 ایجاد شد. روش جرنبرگ شامل شناسایی کودکانی بود که نیاز به مراقبت حرفه ای داشتند و آن ها را به کلینیک های سرپایی ارجاع داد، اما زمانی که متوجه شد چند کودک به کمک حرفه ای نیاز دارند، شروع به کار برای ایجاد یک برنامه درمانی کرد که می توانست تاثیر بیش تری را به همراه داشته باشد

جرنبرگ برای مراقبت از تعداد زیادی از کودکانی که توسط تیمش شناسایی شده بودند، متخصصانی را استخدام کرد که تحت نظارت مستقیم درمانگران دارای مجوز کار می کردند. او افرادی را انتخاب کرد که احساس می کرد سرزنده و بازیگوش هستند و می توانند به راحتی با بچه ها درگیر شوند. در ابتدا، مقاومت هایی در برابر روش های او وجود داشت، اما او شواهد ویدئویی از اثربخشی رویکرد خود را برای رد انتقاد ارائه کرد.

امروزه، بازی درمانی یک مدل درمانی بسیار مورد احترام است، و موسسه بازی درمانی- که توسط جرنبرگ در سال 1971 تأسیس شد، به درمانگرانی از سراسر جهان گواهی، نظارت و آموزش بازی درمانی را می‌دهد.

فواید بازی درمانی

بازی درمانی مفاهیمی از چندین نظریه رشد، از جمله نظریه دلبستگی، روان‌شناسی فردی، و نظریه روابط اشیا را در بر می‌گیرد و از کار درمانگران آستین دس لوریرز، ویولا برودی، و ارنستین توماس استخراج می‌شود.

در جلسات درمانی، کودکان به طور فعال در یک محیط دوستانه درگیر می شوند و تشویق می شوند که به جای گذشته بر روی زمان حال تمرکز کنند، در حالی که درمانگران و والدین تلاش می کنند تا یک نگرش کاملا مثبت در مورد آینده کودک و آینده او ایجاد کنند.

اصول اصلی بازی درمانی شامل موارد زیر است:

• رفتار انسان اساساً تحت تأثیر روابط است. بنابراین، تعاملات بین فردی احتمالاً تأثیر قابل توجهی بر شخصیت افراد خواهد داشت، از طرف دیگر  والدین و مراقبان نقشی کلیدی در رشد اولیه شخصیت و احساس کودک دارند.
• نوزادی که دائماً در معرض روابط مثبت قرار می‌گیرد، احتمالاً بازنمایی‌های درونی ایجاد می‌کند که مشخصه آن احترام زیاد به خود (من دوست‌داشتنی هستم. من خاص هستم)، احترام بالا برای دیگران (این شخص مراقب من است. این شخص قابل اعتماد است. )، و یک دیدگاه مثبت و امیدوار کننده از جهان (جهان مکانی امن است. می توانم جهان و اطرافم را کشف کنم. می توانم مشارکت کنم.) می باشد.
• نوزادی که دائماً در معرض روابط منفی قرار می‌گیرد، احتمالاً بازنمایی‌های درونی خود را نشان می‌دهد که با توجه کم به خود (من دوست داشتنی نیستم. نمی‌توانم کاری را به درستی انجام دهم)، احترام کم به دیگران (این شخص غیرقابل اعتماد است)، و یک دیدگاه منفی و ناامید کننده از جهان (آسیب می بینم، در امان نیستم).
• مهمترین عامل کمک کننده به رشد مثبت کودک، حفظ رابطه مثبت بین والدین و کودک است.
• فعالیت مراقبین بازیگوش و پاسخگو برای توانایی کودک در ایجاد یک دلبستگی ایمن، ظرفیت تنظیم احساسات، همدلی و احساس قوی ارزش خود حیاتی است.

در هر جلسه چهار بعد اساسی گنجانده شده است که بر اساس تئوری بازی درمانی، اساس یک رابطه سالم والدین و فرزند را تشکیل می دهد. این ابعاد به شکل رفتارها، فعالیت ها و کلمات خاص است.

• ساختار: والد یا قیم رهبری جلسه را بر عهده می گیرند و تمام قوانین و مرزها را برای ارتقای احساس امنیت، احساس سازماندهی و پرورش خودتنظیمی در کودک تعریف می کنند. این بعد اغلب برای کودکانی که تکانشگری بالا و عدم تمرکز نشان می دهند و برای والدینی که در تنظیم قوانین مشکل دارند موثر است.
• توچه: والدین سرپرست به شیوه ای روی کودک تمرکز می کنند تا کودک بداند که در لحظه دیده و شنیده می شود. این بعد، همراهی شاد و پاسخگو را ترویج می کند و به والدین و فرزند کمک می کند تا ارتباط عاطفی عمیق تری ایجاد کنند. توجه اغلب برای کودکانی که از نظر اجتماعی گوشه‌گیر هستند و والدینی که تمایل به بی‌توجهی دارند مؤثر است.
• پرورش: والدین و کودک در فعالیت‌های آرامش‌بخش شرکت می‌کنند تا احساس صمیمیت و راحتی را تقویت می‌کند. لمس آرامش بخش بخش اساسی این بعد است و پرورش می تواند به کودک کمک کند تا دانش درونی خود را از خاص بودن، دوست داشتنی بودن و با ارزش بودن توسعه دهد. این اغلب برای کودکانی که مضطرب، بیش فعال یا پرخاشگر هستند و والدینی که مشکل خشم دارند، نادیده گرفته می شوند یا در ابراز احساسات مشکل دارند مناسب است.
• چالش: به کودک کمک می‌شود تا یک کار سرگرم‌کننده اما چالش‌برانگیز را انجام دهد یا یک کار با ریسک خفیف و متناسب با سن خود را انجام دهد تا احساس اعتماد به نفس و شایستگی بیش تری به دست بیاورد. فعالیت ها در محیطی مثبت، سرگرم کننده، خوش بینانه و غیر رقابتی انجام می شوند. کودکانی که خجالتی هستند ممکن است از این درمان بهره ببرند.

روند درمان

جلسات درمانی معمولا 30 تا 60 دقیقه طول می کشند و شامل دو درمانگر هستند. یک درمانگر تمایل دارد جلسه را با کودک آغاز کند در حالی که درمانگر دیگر هدف فعالیت را برای والدین توضیح می دهد. والدین قادر به مشاهده مستقیم هر جلسه هستند. پس از اینکه کودک با این فعالیت راحت شد و والدین یاد گرفتند که چگونه فعالیت را به درستی انجام دهند،  یکی از والدین وارد اتاق می شود و در جلسه شرکت می کند. اگر فقط یک درمانگر در دسترس باشد، توضیح در مورد هدف هر فعالیت معمولاً بعد از جلسه یا از طریق تلفنی انجام می شود.

در جلسه اول با والدین مصاحبه می شود و درمانگران از اطلاعات جمع آوری شده برای تنظیم جلسات بعدی استفاده می کنند تا به بهترین نحو به مسائل خاصی که بر خانواده تأثیر می گذارد رسیدگی کنند. جلسه دوم و سوم برای مشاهده کودک و والدین در حالی که فعالیت ها را با هم انجام می دهند استفاده می شود. این جلسات با استفاده از روش تعامل مارشاک ( MIM ) که یک روش ساختاریافته برای ارزیابی پیوند بین دو فرد و آشکارسازی نقاط قوت و ضعف رابطه می باشد، ضبط و تجزیه و تحلیل می‌شوند.

در جلسه چهارم، درمانگران و والدین گرد هم می آیند تا یافته های خود را از دو جلسه قبلی مورد بحث قرار دهند و یک برنامه درمانی خاص تهیه کنند. در جلسه پنجم، درمانگران معمولاً فعالیت‌هایی را که باید در درمان استفاده شود، هدف از فعالیت‌ها، واکنش‌های احتمالی کودک را نشان می‌دهند و افکار یا واکنش‌های دیگر والدین را تشویق می‌کنند.

جلسات 6 تا 25 شامل بازی‌ها، تعاملات و فعالیت‌های استاندارد می باشد که هر کدام بر اساس چهار بعد اساسی مدل برای رابطه مثبت والد-کودک است. بعد از هر سه جلسه با خانواده، چهارمین جلسه بدون کودک برنامه ریزی می شود. این جلسه به درمانگران و والدین اجازه می دهد تا اهداف درمانی و پیشرفت های حاصل شده را بررسی کنند.

درمان معمولاً بین 18 تا 26 هفته طول می کشد، اما بسته به نیاز خانواده، دوره درمان ممکن است 9 تا 18 ماه ادامه یابد. در آخرین جلسه درمانی معمولاً رابطه والد-کودک مجدداً ارزیابی می شود و توصیه هایی برای درمان آینده ارائه می شود. جلسات بعدی، که در طول یک سال انجام می شود، معمولاً برنامه ریزی شده است.

اختلالات درمان شده با بازی درمانی

ثابت شده است که بازی درمانی یک رویکرد سودمند و مؤثر برای درمان جوانانی است که طیفی از مسائل و چالش‌ها را تجربه می‌کنند یا تحت تأثیر برخی از شرایط قرار گرفته‌اند. علاوه بر اینکه که این درمان معمولاً به منظور ایجاد اعتماد، تعامل و دلبستگی به خانواده ارائه می‌شود، می‌تواند به گونه‌ای سازگار شود که به طور مؤثر به چندین خانواده در یک محیط گروهی ارائه شود. جلسات درمانی را می‌توان در محیط‌های مختلفی انجام داد (مدارس، خانه‌، بیمارستان‌ها، سازمان‌های اجتماعی، یا مراکز مراقبت).

هنگامی که کودکان نگرانی های شدید یا مزمن را تجربه می کنند، ممکن است درمان با سرعت کمتر یا در مدت زمان طولانی تری انجام شود.

بازی درمانی برای کمک به کودکان، استرس پس از سانحه، مسائل دلبستگی، مسائل رفتاری و عاطفی که معمولاً تشخیص داده نمی شوند، کمرویی، ترس، گوشه گیری، استفاده می شود.  این رویکرد همچنین می‌تواند به مسائل ارتباطی، اجتماعی، تأخیر در رشد، غم و اندوه و مسائل مربوط به فرزندخواندگی رسیدگی کند.

علاوه بر این بازی درمانی به نگرانی‌های والدین و سایر مسائل مراقبت‌کننده نیز می پردازد، به‌ویژه مواردی که زمانی رخ می‌دهند که والدین چالش‌های رفتاری یا رابطه‌ای را با کودک تجربه می‌کنند.

آموزش

موسسه بازی درمانی برنامه های آموزشی محلی و بین المللی را برای متخصصان سلامت روان، معلمان و سایر افرادی که به طور معمول با کودکان و خانواده ها کار می کنند ارائه می دهد. این آموزش بسته به نیاز متقاضی آموزش به چند بخش تقسیم می شود:

• سطح اول شامل یک دوره چهار روزه است که تکنیک های اساسی را آموزش می دهد. این دوره ممکن است همزمان با گروه درمانی برگزار شود.
• سطح دوم یک دوره سه روزه انجام می شود و مفاهیم اصلی را مورد بحث قرار می دهد، پیش از آن سطح اول باید گذرانده شود.
• یک دوره دو روزه، شامل مطالعه و کار پیشرفته است. که سطح اول پیش نیاز این برنامه است.
• بازی درمانی گروهی یک دوره یک روزه برای افرادی است که مایل به استفاده از بازی درمانی در محیط های گروهی هستند (کلاس های درس، گروه های خانوادگی)

 محدودیت ها

از زمان توسعه اولیه آن، مطالعات بالینی متعددی مزایای بازی درمانی را مشخص کرده‌اند، و  آن را با نمره 3 در مقیاس 1-5 رتبه‌بندی کرده است، که نشان می‌دهد شواهد به خوبی از آن پشتیبانی شده است.

شواهد تجربی از مزایای درمانی این درمان پشتیبانی می‌کنند، اما در برخی شرایط مناسب در نظر گرفته نمی‌شود. کودکان یا والدینی که دارای نقص شناختی شدید هستند ممکن است موفقیت محدودی را از بازی درمانی تجربه کنند. علاوه بر این درمان برای افراد درگیر سوء استفاده یا مراقبانی که وابستگی به مواد را تجربه می کنند توصیه نمی شو .

این درمان بر تقویت رابطه کودک و مراقب تمرکز دارد. بنابراین، مسائل موجود بین کودک و افراد غیر از مراقب، به ویژه افرادی که خارج از محیط خانواده وجود دارند، ممکن است به طور کامل مورد بررسی قرار نگیرند. تکنیک های آموخته شده در بازی درمانی ممکن است به کودکان کمک کند تا بهتر بتوانند مسائل ناسازگار را مدیریت کنند، اما خود مسائل به طور مستقیم درمان نمی شوند.

منابع: 

1. بازی درمانی (2016). برگرفته از http://www.cebc4cw.org/program/theraplay/detailed
2. تحقیق نتیجه درمان درمانی (دوم). بازیابی شده از
3. چه کسانی باید در آموزش سطح یک Theraplay شرکت کنند؟ (2013). برگرفته از http://www.theraplay.org/index.php/about-our-training/who-should-attend
4. Wettig، HHG، Coleman، A. & Geider، FJ (2011). ارزیابی اثربخشی بازی درمانی در درمان کودکان خجالتی و گوشه‌گیر اجتماعی مجله بین المللی بازی درمانی، 20 (1)، 26-37. DOI: 10.1037/a0022666.