درمان اعتیاد به اینترنت

کاربردهای فراوان اینترنت و جذابیت های آن، از جمله سهولت دسترسی به آن، 24 ساعته بودن، سادگی کار، هزینه پایین و گمنام ماندن کاربران آن و … همگی موجب استقبال عظیم مردم و همچنین سبب پیدایش پدیده ای به نام اعتیاد به اینترنت شده است.

اعتیاد به اینترنت، تاثیرات رفتاری و روانی بسیار مضری بر روی کاربران می گذارد.

تعریف اعتیاد به اینترنت

استفاده بیش از حد، نامعقول، بیمارگونه و وسواسی از اینترنت و نوعی وابستگی رفتاری به آن را می توان اعتیاد به اینترنت دانست.

در واقع اعتیاد به اینترنت، نوعی استفاده از اینترنت است که سبب ایجاد مشکلات روانشناختی، اجتماعی، درسی یا شغلی در زندگی فرد می شود.

ملاک های تشخیص گذاری اعتیاد به اینترنت

برای تشخیص گذاری اعتیاد به اینترنت نیاز است که علائم زیر حداقل به مدت 20 ماه در فرد وجود داشته باشد:

• استفاده از اینترنت بیش از مقداری که نیاز است.
• مشغولیت ذهنی بیش از حد برای استفاده از اینترنت
• ناتوانی در کنترل کردن استفاده از اینترنت
• استمرار انجام رفتار، علی رغم آگاهی از اثرات منفی استفاده ی بیش از حد اینترنت
• وجود علائم ترک ( مانند لرز، لرزش، اضطراب، افکار تکراری راجع به اینترنت، خیال پردازی و رویا دیدن راجع به اینترنت، حرکات ارادی یا غیر ارادی انگشتان) در فرد، در صورت استفاده نکردن از اینترنت
• اجبار به استفاده از اینترنت به منظور کاهش دادن یا جلوگیری از علائم ترک
• کاهش فعالیت های اجتماعی، شغلی و تفریحی و خطر از دست دادن شغل، تحصیل و فرصت های کاری به دلیل استفاده بیش از حد از اینترنت

اخیرا نیز تحقیقاتی که در مورد اعتیاد به اینترنت صورت گرفته، چندین معیار مهم را برای اعتیاد به اینترنت برشمرده اند که سه مورد از مهمترین آنها عبارتند از:

• بی قراری و بد خلقی فرد هنگامی که به اینترنت دسترسی ندارد.
• استفاده از اینترنت برای فرار از مشکلات و یا کاستن از احساس ناامیدی و یاس، گناه، اضطراب و افسردگی
• کتمان کاربر در مورد میزان و وسعت استفاده از اینترنت و دروغ به دیگران در این مورد

طبقه بندی اعتیاد به اینترنت

• اعتیاد به چت
• اعتیاد به وبگردی
• اعتیاد به هک کردن
• اعتیاد به وب
• اعتیاد به استفاده از پورنوگرافی اینترنتی
• اعتیاد به خرید اینترنتی
• اعتیاد به بازی های اینترنتی و آنلاین

علت و عوامل زمینه ساز اعتیاد به اینترنت

• عوامل مختلفی می تواند زمینه ساز اعتیاد به اینترنت باشد، از جمله ی این عوامل می تواند مشکلات شخصیتی افراد و کمبود های عاطفی دوران کودکی باشد.

کمبودهای عاطفی دوران کودکی و بی توجهی والدین به نیازهای فرزندان، می تواند مشکلات بسیار زیادی را برای کودکان در زندگی آینده بوجود آورد و زمینه را برای اعتیاد افراد فراهم کند.

اعتیاد به اینترنت نیز یکی از پیامدهای رفتارهای نادرست والدین با فرزندان است.

از طرفی افرادی که از کمبود اعتماد به نفس رنج می برند ممکن است بیشتر جذب دنیای مجازی شوند.

به این دلیل که در دنیای مجازی امکان ناشناخته ماندن هویت افراد وجود دارد و اگر فردی اعتماد بنفس کافی را برای برقراری ارتباط در دنیای واقعی نداشته باشد برای جبران نقص های ارتباطی خود به دنیای مجازی روی می آورد و به مرور دچار اعتیاد به اینترنت می شود.

• شرایط محیطی نیز یکی دیگر از عوامل زمینه ساز اعتیاد به اینترنت است، اگر در یک محیط افراد متعددی به استفاده از اینترنت اعتیاد داشته باشند ممکن است فردی دیگر با حضور در این محیط تحت تاثیر قرار بگیرد و او هم به مرور، معتاد به استفاده از اینترنت می شود.
• استرس های محیطی را نیز می توان یکی از مهمترین علت های اعتیاد به اینترنت برشمرد، در واقع هر چه در یک محیط استرس بیشتری وجود داشته باشد افراد بیشتر به استفاده از اینترنت روی می آورند، به این دلیل که ترجیح می دهند برای ساعاتی از واقعیت های دنیای حقیقی و استرس های آن دور شوند و به همین دلیل غرق در جذابیت دنیای مجازی می شوند.

فشارهای کاری، مشکلات زناشویی، اضطراب و دعواهای خانوادگی از جمله مواردی هستند که زمینه ی اعتیاد افراد به اینترنت را فراهم می کنند.

• وجود اختلالاتی مانند اختلالات اضطرابی و افسردگی نیز از عوامل زمینه ساز اعتیاد به اینترنت هستند.

عوارض و پیامدهای اعتیاد به اینترنت

اعتیاد به اینترنت پیامدهای جسمانی، روانشناختی، ارتباطی و اجتماعی زیادی دارد.

1- پیامدهای جسمانی

اگر بخواهیم به پیامدهای جسمانی اعتیاد به اینترنت بپردازیم می توانیم به شایع ترین آن، یعنی چاقی افراد در اثر استفاده ی بیش از حد به اینترنت اشاره کنیم.

وقتی فردی به استفاده ی مداوم از اینترنت می پردازد فعالیت بدنی او کاهش می یابد و همین کاهش فعالیت و ساکن بودن در یک حالت می تواند به مرور سبب چاقی فرد شود.

چشم درد، گردن درد و کمر درد نیز از دیگر پیامدهای جسمانی اعتیاد به اینترنت است.

همچنین اعتیاد به اینترنت می تواند سبب مختل شدن خواب افراد شود و کیفیت خواب افراد را تحت تاثیر قرار دهد و همین مختل شدن خواب می تواند تاثیرات روانی و جسمانی مختلفی را بر روی فرد بگذارد.

هورمون خواب که هورمون ملاتونین است در شب و در تاریکی ترشح می شود ولی این هورمون تحت تاثیر نور موبایل، تبلت و لپ تاپ و … کمتر ترشح می شود.

در نتیجه خواب انسان مختل می شود.

سردرد، افزایش وزن، کندی در واکنش ها، بیماری های قلبی و … از جمله عوارض جسمانی کمبود خواب است و اضطراب و افسردگی و تحریک پذیری و کسل بودن در طول روز نیز از جمله عوارض روانی کمبود خواب است .

این کمبود خواب نشات گرفته از مصرف بیش از اندازه از اینترنت و فضای مجازی است.

2- پیامدهای روانشناختی

اعتیاد به اینترنت پیامدهای روانی جبران ناپذیر بسیاری نیز دارد.

انزوا، پرخاشگری، افسردگی، اضطراب، احساس گناه و احساس بی ارزشی و خود سرزنشی از جمله پیامدهای روانشناختی اعتیاد به اینترنت هستند.

افرادی که اعتیاد به اینترنت دارند به این دلیل که تمام وقتشان را در اینترنت و شبکه های مجازی می گذرانند به کارهای روزمره ی خود نمی رسند، اغلب از بهداشت شخصی خود غافل می شوند و کارهای عقب افتاده ی زیادی دارند.

آن ها اغلب از عقب افتادن کارهای خود عصبانی می شوند و خود را سرزنش می کنند .

به این دلیل که احساس می کنند کار مفیدی نمی توانند انجام دهند احساس بی ارزشی می کنند و همین امر سبب احساس گناه و بی ارزشی و کمبود اعتماد به نفس در افراد می شود.

3- پیامدهای ارتباطی و اجتماعی و خانوادگی

از دیگر پیامدهای اعتیاد به اینترنت تخریب روابط اجتماعی و خانوادگی افراد است.

افرادی که بیشترین زمان خود را در اینترنت می گذرانند روابط محدودی با خانواده و دوستان خود دارند و همین امر سبب مختل شدن روابط شخص با افراد مهم زندگی اش می شود.

همچنین بسیاری از افراد هستند که با وجود متاهل بودنشان، به دلیل اعتیاد زیادی که به چت کردن دارند ممکن است مدام با افراد غریبه و ناآشنا چت کنند و این کار خود را خیانت به همسر قلمداد نکنند.

غافل از اینکه این کار نیز نوعی خیانت به همسر است و می تواند اساس زندگی مشترک را خراب کند.

چت کردن با افراد غربیه برای جوانان و نوجوانان نیز بسیار خطرناک است و می تواند مشکلات زیادی را برای افراد ایجاد کند.

به این دلیل که فضای مجازی می تواند تهدیدی برای حریم خصوصی افراد باشد و گاهی نوجوانان و جوانان با در اختیار قرار دادن عکس ها و اطلاعات شخصی خود برای افراد دیگر مشکلات زیادی را برای خود ایجاد می کنند.

از دیگر پیامدهای اعتیاد به اینترنت این است که در بسیاری از موارد ممکن است سبب شود افراد شغل خود را از دست بدهند.

به این دلیل که فردی که اعتیاد به اینترنت دارد چنان غرق در فضای مجازی می شود که دیگر نمی تواند وظایف شغلی خود را درست انجام دهد.

همین امر می تواند سبب شود که فرد شغل خود را از دست بدهد و مشکلات مالی زیادی پیدا کند.

حال سوال اصلی ما این است که برای درمان اعتیاد به اینترنت باید چه کنیم؟

قبل از پاسخ دادن به این سوال لازم است که به این نکته اشاره کنیم که هدف ما قطع ارتباط افراد با دنیای مجازی و اینترنت نیست.

در واقع در عصر تکنولوژی انسان ها بسیار وابسته به اینترنت هستند و دور از انصاف است که بخواهیم مزیت های دنیای امروزی و عصر ارتباطات را نادیده بگیریم.

اطلاع رسانی، آموزش مجازی، کتابخانه دیجیتالی، افزایش سواد اطلاعاتی تنها بخشی از مزیت های اینترنت است که زندگی کردن را برای افراد بسیار راحت کرده است.

بنابراین بهتر است که در هرچیزی تعادل را حفظ کنیم و به درستی از اینترنت و فضای مجازی استفاده کنیم.

ولی اگر وابستگی بیش از حد ما به اینترنت، زندگی ما را مختل کرده و در واقع زندگی مان را در معرض خطر قرار داده بهتر است به دنبال درمان و رفع این مشکل باشیم.

درمان اعتیاد به اینترنت

برای درمان اعتیاد به اینترنت چند مرحله نیاز است که طی شود:

1- پذیرش 

در تمام اختلالات روانی اولین قدم برای درمان، این است که فرد نسبت به اختلال خود پذیرش داشته باشد.

یعنی آن را انکار نکند و بپذیرد که مشکلی دارد و نیاز است که برای رفع و درمان آن اقدام کند، برای درمان اعتیاد به اینترنت هم پذیرش اعتیاد، توسط فرد بسیار مهم است.

سعی کنید با خودتان صادق باشید، به زمان هایی که در اینترنت و شبکه های مجازی صرف می کنید دقت کنید. تلاش کنید مزایا و معایب این وقت گذرانی در اینترنت را بررسی کنید.

اینکه چقدر وقت شما تلف می شود، چقدر کارهای عقب افتاده دارید، چقدر از هدف هایتان دور شده اید و اینکه اینترنت چقدر شما را از خانواده تان دور کرده است.

البته در کنار توجه به این مسائل به مزایای آن هم توجه کنید و در آخر تمام این ها را کنار هم بگذارید، اگر که معایب آن بیشتر بود پس یک جای کار می لنگد و شما نیاز به درمان دارید.

2- اقدام برای درمان 

ممکن است بعضی از افراد تصمیم بگیرند برای درمان اعتیاد خود به اینترنت شخصا برنامه ریزی کنند و رفتارشان را کنترل کنند برای این منظور نیاز است که مراحل زیر را طی کنند:

• سعی کنید در ابتدا یک میانگین کلی از میزان استفاده ی روزانه ی خودتان از اینترنت به دست بیاورید.

این کار با زیر نظر گرفتن دقیق یک هفته ای فعالیت اینترنتی خود، امکان پذیر است و می توانید با استفاده از کرنومتر زمان آن را بسنجید.

یعنی از زمانی که درگیر در فضای مجازی می شوید تا زمانی که از آن خارج می شوید زمان بگیرید و این کار را به مدت یک هفته انجام دهید و یک میانگین کلی از میزان فعالیت روزانه ی خودتان به دست بیاورید، این کار نوعی سنجش است.

• بعد از اینکه میانگین استفاده ی روزانه ی خودتان را از اینترنت به دست آوردید سعی کنید طبق یک برنامه ریزی مشخص، به مرور از ساعات استفاده ی خودتان از اینترنت کم کنید.

به طور مثال اگر روزانه به صورت میانگین 12 ساعت در اینترنت و شبکه های مجازی سیر می کنید روزانه نیم ساعت یا یک ساعت از میزان استفاده ی خودتان کم کنید.

در این مرحله بسیار مهم است که خودتان را به طور دقیق زیر نظر داشته باشید و فعالیتتان را کنترل کنید.

• سعی کنید برنامه هایی لذت بخش و جایگزین تدارک ببینید.

قطعا شما به غیر از وبگردی در زمینه های دیگر نیز علاقمندی هایی دارید، سعی کنید برای پرداختن به چنین فعالیت هایی برنامه ریزی کنید و به آن ها بپردازید.

پرداختن به فعالیت های لذت بخش، در درمان اعتیاد به اینترنت می تواند کمک زیادی به شما بکند.

• سعی کنید خودتان را تشویق کنید.

هر زمان که بر طبق برنامه ی خود پیش می روید سعی کنید خودتان را تشویق کنید و با دادن هدیه ای به خود این رفتار را در خودتان تقویت کنید.

• ارتباط بیشتری با خانواده و دوستانتان برقرار کنید و سعی کنید برای صحبت کردن با خانواده و قرار ملاقات با دوستانتان پیش قدم بشید.
• در هنگام انجام فعالیت های دیگر، سعی کنید گوشی موبایل و تبلت و لپ تاپ و … را از خود دور کنید.
• برای خودتان هدف مشخص کنید و برا ی رسیدن به اهدافتان برنامه ریزی کنید.

علت های زمینه ای اعتیاد به اینترنت

این توصیه ها در بسیاری از موارد نتیجه بخش هستند ولی گاهی اعتیاد به اینترنت علت های زمینه ای دارد که نیاز این برای رفع آنها از یک متخصص کمک بگیریم.

برای مثال اختلالاتی مانند اضطراب و افسردگی و یا مشکلاتی مانند کمبود اعتماد به نفس، خجالتی بودن و … می توانند علت اعتیاد فرد به اینترنت باشند.

طبیعی است که فرد در این شرایط، توانایی کنترل رفتار خود و درمان اعتیاد به اینترنت را نداشته باشد و نیاز است که برای رفع مشکل خود به روانشناس مراجعه کند.

در مواقعی که اختلالاتی مانند اضطراب و افسردگی علت های زمینه ای اعتیاد به اینترنت باشند، با رفع این اختلالات، اعتیاد فرد به اینترنت نیز درمان می شود.

زمانی که شما برای درمان اعتیاد به اینترنت خود به روانشناس مراجعه می کنید، روانشناس در ابتدا سعی می کند با ارزیابی دقیق بالینی تمام شرایط روانی شما و همچنین میزان اعتیاد به اینترنت  شما را بسنجد.

ابزارهای سنجش اعتیاد به اینترنت

برای این منظور از ابزارهایی برای سنجش اعتیاد به اینترنت شما استفاده می شود. ابزارهایی مانند:

• تست اعتیاد به اینترنت جوانان
• پرسشنامه اعتیاد به اینترنت مشکل ساز (PIUQ)
• مقیاس اجباری استفاده از اینترنت (CIUS)

بعد از سنجش شما و همچنین بررسی شرایط عاطفی و خلق شما، روانشناس بر اساس رویکرد خودش درمان شما را شروع می کند.

روش های درمانی پر کاربرد در درمان اعتیاد به اینترنت

از جمله روش های درمانی که در درمان اعتیاد به اینترنت استفاده می شود:

• درمان شناختی – رفتاری (CBT)
• رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)
• مشاوره و درمان فردی
• درمان گروهی ( در درمان گروهی افرادی که تجربیات مشابه دارند دور هم جمع می شوند و در مورد مشکلاتشان صحبت می کنند و دیگر اعضای گروه به یکدیگر راهبرد می دهند)
• دارو درمانی (تحقیقات زیادی نشان داده است که اختلال افسردگی ارتباط بسیار نزدیکی با اعتیاد به اینترنت دارد، بنابراین بسیاری از متخصصین معتقدند با تجویز داروهای افسردگی و ضد اضطرابی، می توانند اعتیاد به اینترنت افراد را درمان کنند).

مرکز مشاوره ستاره ایرانیان

برای دریافت مشاوره، در زمینه ی تشخیص و درمان اعتیاد به اینترنت می توانید با تماس و مراجعه به مرکز مشاوره ستاره ایرانیان، از خدمات و مشاوران متخصص و مجرب این مرکز بهره مند شوید.

نویسنده: مرکز مشاوره روانشناسی ازدواج، خانواده و نوروفیدبک