این تصور نادرست است که اگر از همان ابتدا همانند بزرگان با کودکمان حرف بزنیم، زودتر بزرگ میشود و از نظر اجتماعی پیشرفت میکند، در حالی که اگر کودکان دلایل عقلی را میفهمیدند، دیگر احتیاجی به تربیت نداشتند. اگر از اول طفولیت با کودکان با زبانی صحبت شود که قادر به درک آن نیستند، در واقع آنان را به استعمال کلمات بیهوده و بیمورد عادت دادهایم، زیرا کودک در عالم طفولیت سیر میکند و چنین زبانی را نمیپسندد. پس به تدریج باید اسباب پیشرفت و تشخیص کودکان را فراهم آوریم.
پیامبر اکرم(ص) میفرمایند: «بر پدر و مادران لازم است که دنیای کودکان را درک نمایند و در ارتباط با آنان رفتاری کودکپسند پیشه کنند.»
بنابراین، مسائل تربیتی و آموزشی را نیز باید با زبانی کودکانه و همراه با شادی و در قالب بازی به فرزندانمان بیاموزیم و از سختگیری بپرهیزیم و توقع نداشته باشیم که آنان نیز همانند ما فکر کنند و رفتاری همانند رفتار بزرگسالان داشته باشند. در نتیجه باید به مقدار فهم کودک با او سخن بگوییم و چیزی را که در توانایی و فهم قوای عقلانی او نیست به او لقا نکنیم، زیرا موجب ایجاد نفرت و انزجار او میشود. رسول اکرم(ص) میفرمایند: «اگر کسی با مردم سخنی بگوید که درخور عقل آنان نیست، فتنه و ناامنی برای برخی از آنان ایجاد میکند.
روانشناسان تعلیم و تربیت، معتقدند که والدین و مسئولین تعلیم و تربیت باید استعدادهای کودکان را بشناسند و برای کشف و تقویت و پرورش آن استعدادها کوشش کنند. آنها معتقدند که اخلاق در فطرت کودک نهفته است و والدین تنها پرورشدهنده اخلاق هستند، نه یادهنده. کودک بالفطره راستگو، با محبت و درستکار است. بزرگترها و محیط از او چیز دیگری میسازند. برخی نظریهپردازان تعلیم و تربیت عقیده دارند که به علت ترس کودک در مدرسه استعدادهای او شکفته نمیشود. بنابراین ما باید به تفاوتهای فردی کودکان، استعدادها، علاقهها و دیگر تفاوتهای آنها توجه کنیم. در مدرسه باید ابتدا دانشآموز کاملا شناخته شود و استعداد و علائق او کشف شود و سپس برای بهکارگیری استعداد و علائقش او را راهنمایی کنند. مدرسه باید مکان مناسبی بوده و امکانات لازم را برای تحصیل کودکان فراهم کند و آموزش و پرورش بهترین نهاد برای رسیدن به این هدف است. مسئولین میتوانند از طریق ایجاد برنامههای تفریحی مثل اردو و بازدید، مدرسه و کلاس را از حالت خشک و بیروح درآورند.
از طریق علاقه و شوق کودکان به یک درس یا هنر میتوان انگیزه لازم برای یادگیری دروس دیگر را به وجود آورد. مثلا به دانشآموزان که به ورزش علاقه دارند، اعلام کنیم که در صورت پیشرفت در درس علوم یک ساعت ورزش خواهند کرد. با توجه به هدف تعلیم و تربیت که ایجاد انگیزه در دانشآموزان و شکوفایی استعداد آنها است، وظیفه معلم به وجود آوردن حس کنجکاوی و یادگیری آزاد و شوقانگیز خواهد بود، زیرا زور و تکلیف زیاد و تمرینهای بیمورد و بیثمر فایده نداشته و به محض یک تعطیلی چند روزه اکثر دانشآموزان، درس را فراموش میکنند. در واقع هر چه کودک احساس کند میخواهند چیزی را به زور به او بیاموزند، یادگیریاش کمتر خواهد بود. او باید خود در یادگیری مشارکت داشته و به آن علاقه نشان دهد.
اعمال و رفتار پدر و مادر نیز در تعلیم و تربیت موثر است. کودکان چگونه زیستن و چگونه معاشرت کردن را از پدر و مادر خود میآموزند. بهتر است پدر و ما در سرمنشأ تخلفات و اشتباهات فرزندان خود را مورد کاوش قرار دهند. پدر و مادر اگر با رفتار خودشان و انجام کارهای شایسته، فرزندان خود را تربیت کنند؛ موفق خواهند بود.
حضرت علی(ع) میفرماید: «کسی که خود را رهبر مردم قرار داد، باید پیش از آنکه به تعلیم دیگران پردازد، خود را بسازد و پیش از آنکه به گفتار تربیت کند، با کردار تعلیم دهد.»
با توجه به آنکه گفته شد، اهمیت و ضرورت تربیت در ظاهر ساختن کمالات باطنی و برای به فعلیت درآوردن استعدادهای درونی انسان میباشد، چرا که بشر بدون تعلیم و تربیت هرگز به کمال لایق انسانیت نمیرسد و در راهی که شایسته مقام اوست، قرار نیگیرد. مربی یا والدین باید استعدادها را شکوفا کرده و آنها را به طور هماهنگ پرورش دهند و از قوه به فعلیت درآورند. تربیت باید بر اساس سرشت واقعی و فطرت حقیقی افراد باشد و تمام خواستههای طبیعی انسان را بشناسد و سپس در مقام تربیت، همه آنها پرورش داده و ارضاء نماید. بعضی از مردم امروز، بشریت را تنها از دیدگاه لذایذ و شهوات میبینند و جهات معنویاش را به دست فراموشی سپردهاند و در چرخه زیستی این اکثریت، کودکان نیز از ابتدا با همین روش تربیت میشوند که برای بهتر زیستن بیشتر لذت ببرند. با توجه به اینکه کودک خردسال به راحتی فرمانبردار است و سریعتر تحت تاثیر قرار میگیرد و هنوز در او عاداتی که مانع اطاعت او باشد به وجود نیامده است، نخستین شرط تغییر اخلاق کودک شروع تربیت در خردسالی اوست.
یکی از اشتباهات بزرگ آن است که گمان شود باید کودکان را به حال خود واگذاشت تا آزادانه از تمایلات خود پیروی کنند. دلیل این اشتباه آن است که گمان میشود کودک باید بر اساس آزادی و استقلال تربیت شود، ولی آزادی در تربیت، تا حدودی خوب است و کمتر کسی پیدا میشود که در کودکی آزادانه از تمایلات خود پیروی کرده باشد و در دوران بزرگسالی هم بتواند تمایلات خود را تعدیل نماید.
متاسفانه بسیاری از والدین تربیت را پند و اندرز و امر و نهی میدانند و گمان میکنند که فقط هنگامی که با بچهها مشغول صحبت هستند، به تربیت آنان اشتغال دارند و گاهی میپندارند که در غیر از مواقعی که به نصیحت و پند و اندرز کودک نمیپردازند، کودک از پرورش باز میماند، از همین نظر است که آنان کودک خردسال را تربیتپذیر نمیدانند. از این رو، آنان تربیت را از زمانی آغاز میکنند که بچه به سن رشد و تمییز رسیده و به اصطلاح خوب و بد را میفهمد، در صورتی که این عقیده کاملا اشتباه است. بنابراین، والدین وظیفه دارند که ابتدا خود در اصلاح و رفع عیوب خویش بکوشند و سپس به پرورش انسانهای دیگر بپردازند.
در تربیت فرزندان نکات مهمی است که والدین باید در رعایت آن اهتمام ورزند. در این بخش از این مقاله به ذکر مواردی از آنها میپردازیم:
1- در امر تربیت فرزندان نباید از هوش و زیرکی آنان غافل شویم.
2- بسیاری از دریافتهای کودکان از محیط و اطرافیان هرگز محو نمیشود و والدین میتوانند از این ویژگی نهایت استفاده را بکنند.
3- کودکان علاقه زیادی به بازی دارند، وا لدین میتوانند در ضمن بازی با کودک اصول و موارد پرورشی را به آنان یاد دهند.
4- هرگز دست به چماق و لوله آب و کمربند نبرید و از قدرت خود سوءاستفاده نکنید که نتیجه معکوس خواهد داشت و ممکن است مشمول جریمههای شرعی گردید. (البته اسلام در مواردی بسیار نادر تنبیه بدنی را تجویز کرده است، ولی نه برای تربیت.)
5- زیاد نرمی نکنید، چون ممکن است کودکان سوءاستفاده نمایند.
6- انتظارات نامعقولی از فرزندان نداشته باشید.
7- والدین و آموزگاران و اطرافیان باید با صبر و حوصله و سعه صدر به امور تربیتی و تدریس اشتغال داشته باشند.
8- روحیه و احساسات فرزندان خود را بشناسید.
9- با صفات و خصوصیات و ویژگیهای روانی و زیستی و مراحل رشد کودکان آشنا شوید.
10- فرزندانتان را با دیگران مقایسه کنید.
11- اشتباهات اطفال را با دلیل و تذکرات قابل فهم و بدون سرزنش و زخم زبان تذکر دهید.
12- طوری با فرزندانتان رفتار کنید که بتوانند آزادانه عواطف و احساسات خود را بیان کنند.
13- برنامههای تربیتی و دینی خود را، با در نظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی و توانایی کودکان و بدون شتابزدگی، اجرا نمایید.
14- برای استفاده از وسایل و لوازم کودک از او اجازه بگیرید و شخصیت او را محترم بشمارید.
15- در جمع بیشتر به آنها احترام بگذارید، آنها را شرمنده نکنید و سخنانشان را قطع نکنید.
16- برنامههای تربیتی باید با توجه به سن و سال و هوش و استعدادشان باشد.
17- با فرزندان به شیوه ارباب و رعیتی و فرمانده و فرمانبردار رفتار نکنید، زیرا اساس تربیت، مهربانی و دلسوزی است.
18- در کارهای شخصی خود سختگیر باشید تا الگوی فرزندان شوید.
19- باید با فرزندان همچون شریک و همراه زندگی برخورد کنید و آنان را در مورد امور زندگی مشارکت دهید.
20- دوستان فرزندان خود را بشناسید و با آنان ارتباط پیدا کنید.
21- گاهی فرزندان احتیاج مبرم به مشورت و راهنمایی دارند. در این حال، باید برای یاری فرزندان بسیج و آماه شوید و از راههای مختلف مثل پند و اندرز مستقیم یا غیرمستقیم یاریشان نمایید.
22- باید به فرزندان فهمانیده شود که برای مدتی که به مرحله مردانگی و زنانگی نرسیدهاند، باید کاملا زیر نظر باشند.
23- نظم و انضباط را رعایت کنید، زیرا انضباط نتیجه تربیت و نظم، وسیله تربیت است.
24- به موقع و با توجه به دو ال مهم تشویق و تنبیه ابراز مهربانی کنید.
25- بخشیدن استقلال و آزادی به کودکان و سختگیری نکردن در درس و تدریس را فراموش نکنید.
26- به پرسشهایکودکان پاسخ مناسب دهید.
27- کودکان را سرزنش و تمسخر کنید.
28- بعضی از اشتباهات، مخصوصا در مواردی که خود کودکان پشیمان و نگران شدهاند را نادیده بگیرید.
29- از مهربانیها و پشتیبانیهای بیجا و افراطی که نتیجه عکس داشته باشد، خودداری کنید.
30- در رفع ناتوانیها کودکان و توجه به نیازهای آنان تلاش کنید.
31- با رعایت شخصیت کودکان، او را امر به معروف و نهی از منکر کنید.
منبع:ساینس دیلی
13 Comments
به نظر شما علت اینکه کودک سریع قهر میکنه و یا خودشو رو میزنه چیست؟
لجبازی یک نوع رفتار و واکنش نامطلوب است که به صورتهای مختلف خود را نشان می دهد.از جمله آسیب رساندن به خود و دیگران,ناسزا گفتن,گریه کردن و فریاد کشیدن ,شکستن وسایل,و…
با عرض سلام و خسته نباشید.من دختری ۱۳ ساله دارم که به خاطر رفتارهای ملایمی که تا الان با وی داشتم و خواسته های او را تا جایی که توانسته ام برآورده کردم از من حساب نمیبرد تا جایی که بعضی وقتها با دادو بیداد با من برخورد میکند ولی بسیار کم توقع است و اگر برخوردی با او انجام دهم خیلی زود ناراحت میشود با توجه به اینکه او در آستانه بلوغ است در مورد نحوه ارتباط او با دیگران بسیار نگرانم
لطفا مرا راهنمایی کنید
رابطه شما و دخترتون باید با قاطعیت و صمیمیت همراه باشه طوری که بتوانید مهارتهای خوب را به او آموزش دهید با او همدلی کنید و همیشه گوش شنوا داشته باشید …اما به موقع در مورد قوانین لازم و ضروری قاطعیت خود را حفظ کنید.باید برای او آنقدر ارزش قائل باشید که بداند در صورت پرخاشگری و رفتار نامناسب از محبت شما محروم شود
وجود هماهنگی همسرتان در این مورد کمک بزرگی به شما میتونه داشته باشه.سعی کنید او و نیازهای سنش را درک کنید و حتی الاامکان با او همراه شوید ولی حد و مرزی هم برای او نگه دارید.از تجارب خود برایش بگویید و به او بیاموزید که همیشه برای یک مسئله یک راه حل به تنهایی وجود ندارد
سلام دختری دارم ۳ ساله نمیدونم دقیقا باید چطور باهاش رفتار کنم و چقدر از وقتمو براش بزارم میگن اهمیت دادن بیش از حد باعث لوس شدنش و کم اهمیت دادن عقده ایش میکنه چطور میتونم کودکی ایده آل تربیت کنم.تنبیه کودک از چه زمانی شروع میشه.در ضمن دخترم اصلا نمیتونه از خودش دفاع کنه و هر وقت کسی اونو کتک میزنه کاری نمیکنه فقط بهش میگه نزن
محبت به کودک تا جاییست که موجب جرات ورزی وی برای رفتار ناصحیح نشود.همچنین اگر منظورتان از تنبیه تنبیه بدنی است که کلا از نظر روانشناسی در مورد کودک نتیجه خوبی ندارد.پس این کار رو نکنید بلکه میتونید برای کنترل وی از تشویق کردن و یا حتی خرید هدیه استفاده کنید.اما در مورد اینکه نمیتواند از خودش دفاع بکند زیاد نگران نباشید گاهی اجازه بدهید در مورد مشکلات خودش با همسالان,خودش تصمیم بگیرد کم کم کودکی با تجربه می شود.
سلام
من گاهی اوقات فکر میکنم روشهایی رو که همسرم برای تربیت دخترم به کار میبره درست نیست آیا میتونم دخالت کنم؟؟بعضی مواقع احساس میکنم حرفهاش یا تنبیه هاش درست نیست به نظر شما تو این مواقع چه عکس العملی میتونم نشون بدم؟؟؟
شما نباید زمانی که همسرتون حین سرزنشه دخالت کنید مگه اینکه ضروری باشه و واسه بچه خطر داشته باشه
درسته اگر شما اشتباه پدرش رو جلوی بچه گوشزد کنید دیگه بعدها فرزندتون از پدرش حساب نمیبره
بهترین راه اینه که وقتی با هسرتون تنها هستید و یا زمانی که عصبانیت و ناراحتیش برطرف شد در مورد رفتارهای اشتباهش صحبت کنید
سلام دخترم ۳ سالشه و هر وقت ازش میخوام کاری رو انجام بده از انجامش پرهیز میکنه.تحت هیچ شرایطی حاضر نیست به تنهایی با اسباب بازیاش سرگرم بشه.همیشه من باید بازی کنم و اونم نظاره گر باشه.چیکارکنم بتونه خودش رو مشغول کن؟
شما می توانید او را به رقابت در یک کار خاص تشویق کنید و از این طریق حس کنجکاوی او را برای انجام کاری خاص تحریک کنید. همچنین در گفتارتون صدای آهنگین در بیارید و صحبت های شیرین کنید تا برای او در انجام کارها ایجادانگیزه کنید.