تاثیر بازی با کودکان بر رشد آنها

در مورد تاثیر بازی بر رشد کودک باید بدانید که «بازی کار کودکان است» ماریا مونتسوری. بازی یکی از مهم‌ترین و طبیعی‌ترین فعالیت‌ها برای کودکان است که تأثیر بسزایی در رشد جسمی، ذهنی، اجتماعی و عاطفی آنان دارد.

تاثیر بازی بر رشد کودک

بازی برای رشد سلامت کودکان و نوجوانان ضروری می باشد. تحقیقات نشان داده است که 75 درصد از رشد مغزی پس از تولد رخ می دهد. فعالیت هایی که کودکان درگیر آنها می شوند باعث تحریک و تاثیر بر روی الگوهای ارتباطی سلول های عصبی مغز آنها می شود.

این روند در رشد:

• حرکتی ظریف و درشت،
• زبانی،
• اجتماعی شدن،
• خود آگاهی،
• بهزیستی هیجانی،
• خلاقیت،
• حل مسئله
• و یادگیری مهارت ها

تاثیر می گذارد.

بیشترین نقشی که بازی می تواند در کودکان داشته باشد این است که کودکان را برای تصمیم گیری و تمرین فعالیت هایی که باعث تسلط آنها می شود فعال نگه می دارد. آنها باید تجربه ای از طیف گسترده فعالیت ها (هنر، موسیقی، زبان، علم، ریاضیات، روابط اجتماعی) را داشته باشند زیرا هر یک از آنها برای رشد مغز یکپارچه و پیچیده کودکان مهم هستند.

بازی می تواند بین توانایی حسی- حرکتی، شناختی، اجتماعی- عاطفی ارتباط برقرار کرده و محیطی ایده آل برای رشد مغز فراهم سازد.

نقش بازی در رشد کودکان

بازی، به عنوان یک ابزار آموزشی و درمانی، می‌تواند مهارت‌های متعددی از جمله حل مسئله، تفکر خلاق، همکاری و مهارت‌های اجتماعی را در کودکان تقویت کند. مطالعات نشان داده‌اند که کودکان از طریق بازی می‌توانند احساسات خود را بیان کرده و درک بهتری از محیط پیرامون پیدا کنند. بازی همچنین به توسعه مهارت‌های حرکتی، شناختی و زبانی کودک کمک می‌کند و زمینه‌ساز افزایش اعتماد به نفس و استقلال کودک می‌شود.

انواع بازی با کودکان

1. بازی‌های گروهی و مشارکتی

این بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کنند، از جمله همکاری، همدلی و ارتباط با دیگران. برخی از انواع این بازی‌ها شامل موارد زیر هستند:

• بازی‌های تیمی: مانند فوتبال، بسکتبال یا بازی‌های داخل خانه مانند «پینت بال» که نیاز به همکاری و تقسیم وظایف دارند.
• بازی‌های گروهی با قواعد مشخص: مانند «کارتی» یا «مونوپولی» که کودکان را با قوانین و چگونگی پیروی از آن‌ها آشنا می‌کند و مهارت‌های اجتماعی و اجتماعی را تقویت می‌کند.
• بازی‌های نقش‌آفرینی: مانند بازی‌های تخیلی که کودکان در آن‌ها نقش‌های مختلف را ایفا می‌کنند و مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله را بهبود می‌بخشند.

2. بازی‌های آموزشی و شناختی

این بازی‌ها با هدف تقویت مهارت‌های شناختی کودکان طراحی شده‌اند و می‌توانند به تقویت حافظه، توجه، حل مسئله و مهارت‌های تفکر انتقادی کمک کنند.

• پازل‌ها و معماها: بازی‌هایی که نیاز به تفکر و استدلال دارند و به کودک کمک می‌کنند تا مهارت‌های حل مسئله خود را تقویت کند.
• بازی‌های حافظه: مانند بازی «مچینگ کارت» که در آن کودکان باید کارت‌های مشابه را پیدا کنند. این نوع بازی‌ها به تقویت حافظه و توجه کودک کمک می‌کنند.
• بازی‌های کامپیوتری و آنلاین آموزشی: بازی‌هایی مثل ریهاکام و کانتاب که می‌توانند برای تقویت عملکردهای شناختی مانند حافظه کاری و توجه استفاده شوند.

3. بازی‌های حرکتی و جسمانی

این بازی‌ها برای تقویت مهارت‌های حرکتی کودک و افزایش هماهنگی بین دست و چشم بسیار مفید هستند.

• بازی‌های دویدن و ورزش‌های ساده: مانند مسابقات دو، توپ‌بازی، و ورزش‌های با توپ که می‌توانند انرژی کودک را تخلیه کرده و هماهنگی بدنی او را بهبود بخشند.
• بازی‌های ساختاری: مانند «لگو» و «مکعب‌سازی» که به کودک این امکان را می‌دهند تا خلاقانه فکر کند و مهارت‌های حرکتی ظریف خود را تقویت کند.

4. بازی‌های هنری و خلاقانه

این نوع بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا خلاقیت خود را شکوفا کنند و در عین حال مهارت‌های شناختی و اجتماعی خود را بهبود ببخشند.

• نقاشی و رنگ‌آمیزی: فعالیت‌هایی که مهارت‌های دیداری-فضایی و تمرکز کودک را تقویت می‌کنند.
• موسیقی و رقص: بازی‌هایی که شامل شنیدن موسیقی، نواختن سازها و رقصیدن می‌شوند و می‌توانند مهارت‌های اجتماعی، عاطفی و شناختی کودک را تقویت کنند.
• ساختن با مواد مختلف: مانند کاردستی و ساختن اشیاء با مواد ساده که به تقویت مهارت‌های حرکتی و تفکر خلاق کودک کمک می‌کند.

5. بازی‌های معمایی و تفکر انتقادی

این بازی‌ها کودک را به چالش می‌کشند و به تقویت مهارت‌های تفکر انتقادی و تحلیل منطقی او کمک می‌کنند.

• بازی‌های فکری و استراتژیک: مانند شطرنج، بازی‌های تخته‌ای استراتژیک مانند «کاراته»، و بازی‌های رقابتی که نیاز به برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری دارند.
• بازی‌های حل مسئله گروهی: مانند بازی‌های فرار از اتاق که کودکان در گروه‌ها باید معماها را حل کنند و از یک محیط بسته خارج شوند. این بازی‌ها به تقویت مهارت‌های همکاری و تفکر منطقی کمک می‌کنند.

6. بازی‌های طبیعی و بیرونی

این نوع بازی‌ها شامل فعالیت‌هایی هستند که در فضای باز و در طبیعت انجام می‌شوند و می‌توانند به رشد اجتماعی و شناختی کودک کمک کنند.

• پیاده‌روی و طبیعت‌گردی: که به کودک کمک می‌کند تا درک بهتری از محیط پیرامون داشته باشد و با دیگران تعامل کند.
• بازی‌های کشف و جست‌وجو: مانند جستجوی گنج و یا پیدا کردن چیزهای خاص در طبیعت که تفکر خلاق و مهارت‌های حل مسئله را تقویت می‌کنند.

روش‌های جدید بازی درمانی برای رشد سالم

بازی یکی از مهم‌ترین و طبیعی‌ترین فعالیت‌ها برای کودکان است که تأثیر بسزایی در رشد جسمی، ذهنی، اجتماعی و عاطفی آنان دارد. با گذشت زمان، روش‌های مختلفی برای بازی درمانی و استفاده از بازی به عنوان یک ابزار درمانی برای تقویت مهارت‌های کودک معرفی شده است. در این مقاله، به بررسی ارتباط بازی و رشد کودکان و روش‌های جدید بازی درمانی، مانند ریهاکام (RehaCom) و کانتاب (CANTAB)، خواهیم پرداخت.

روش‌های جدید بازی درمانی

1. ریهاکام (RehaCom)

ریهاکام یک سیستم بازی درمانی مبتنی بر فناوری است که به منظور درمان اختلالات شناختی و تقویت مهارت‌های مغزی طراحی شده است. این روش به طور خاص برای کودکانی که نیاز به تقویت توانایی‌های شناختی خود دارند، مانند توجه، حافظه و توانایی حل مسئله مفید است.

این سیستم با استفاده از بازی‌های مختلف و تمرین‌های تعاملی، کودک را در فرآیند درمان همراهی کرده و فرآیند بهبود را تسهیل می‌کند.

مطالعات نشان می‌دهند که استفاده از ریهاکام می‌تواند در درمان اختلالات توجه و تمرکز و همچنین تقویت عملکرد اجرایی مغز مؤثر باشد. با توجه به محتوای آموزشی متنوع و قابلیت سفارشی‌سازی، این سیستم می‌تواند برای کودکان با نیازهای متفاوت طراحی شود تا به بهبود عملکردهای شناختی کمک کند (Gisbert et al., 2022).

2. کانتاب (CANTAB)

کانتاب یک سیستم نرم‌افزاری پیشرفته است که برای ارزیابی و تقویت عملکردهای شناختی مختلف طراحی شده است. این ابزار با استفاده از آزمون‌های کامپیوتری و بازی‌های تعاملی، می‌تواند اطلاعات دقیقی از وضعیت شناختی کودک ارائه دهد و توانایی‌های او را در زمینه‌های مختلف مانند حافظه کاری، توجه و توانایی‌های حل مسئله بررسی کند.

کانتاب به عنوان یک روش درمانی، به والدین و مربیان کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف کودک را شناسایی کرده و برنامه‌های درمانی متناسب با نیازهای او را طراحی کنند. استفاده از این سیستم باعث می‌شود که کودکان با اختلالات شناختی مختلف، از طریق تمرینات تعاملی و بازی‌های آموزشی، مهارت‌های خود را بهبود بخشند و عملکردهای شناختی خود را در طول زمان تقویت کنند (Morris et al., 2023).

مزایای استفاده از روش‌های جدید بازی درمانی

• توسعه مهارت‌های شناختی: بازی‌هایی مانند ریهاکام و کانتاب به تقویت حافظه، تمرکز و توانایی‌های تحلیلی کودک کمک می‌کنند.
• تسهیل درمان اختلالات شناختی: این سیستم‌ها می‌توانند در درمان اختلالات توجه، یادگیری و عملکرد اجرایی مؤثر باشند.
• تعامل و همکاری: این روش‌ها به کودکان این امکان را می‌دهند که به صورت تعاملی و گروهی بازی کنند، که می‌تواند روابط اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی آنان را بهبود بخشد.

نتیجه‌گیری

بازی یکی از ابزارهای قدرتمند برای رشد و درمان کودکان است و با پیشرفت فناوری، روش‌های جدیدی مانند ریهاکام و کانتاب به کمک کودکان آمده‌اند تا مهارت‌های شناختی و اجتماعی خود را تقویت کنند. این روش‌ها می‌توانند به عنوان بخشی از برنامه‌های درمانی در نظر گرفته شوند تا کودکانی با نیازهای ویژه، بهتر و سریع‌تر به اهداف خود برسند. با استفاده از این تکنولوژی‌ها، می‌توان یک گام دیگر به سوی ارتقای سلامت روانی و شناختی کودکان برداشت.

بر طبق نظریه ی مونتسوری ابعاد ضروری بازی عبارتند از:

• داوطلبانه، لذت بخش، هدفمند و خود به خود باشد
• توسعه ی خلاقیت کودکان در مهارت حل مشکلات، مهارت های اجتماعی، مهارت های زبانی و مهارت های جسمی.
• کمک به رشد خلاقیت و ایده های نو در کودکان
• کمک به کودک برای انطباق با جامعه
• کمک به کودک برای کنار آمدن با مشکلات عاطفی

اگر بازی کار کودکان است، اسباب بازی ها وسایل کار هستند. به وسیله ی اسباب بازی ها کودکان دنیای خود و دیگران را می شناسند. اسباب بازی به کودکان یاد می دهد که:

• چگونگی فعالیت هر چیزی را کشف کنند
• ایده های جدید به ذهنشان برسد
• بر عضلاتشان کنترل داشته و عضلاتی قوی داشته باشند
• از تخیلاتشان استفاده کنند
• مشکلات را حل کنند
• یاد می گیرند که چگونه با دیگران همکاری داشته باشند

محتوای بازی ها باید برگرفته از تخیلات و تجربیات کودک باشد

متأسفانه، امروزه تجربیات کودکان از بازی، با تجربیات والدینشان از بازی کاملا متفاوت است.

با توسعه ی فراورده های الکترونیکی از جمله تلویزیون، ویدئوها، بازی های ویدئوی و اینترنت، کودکان بیشتر وقتشان را به صورت منفعلانه سرگرم کار کردن با کیبورد و یا صفحه ی پد یک دستگاه الکترونیکی هستند.

حتی اسباب بازی های امروزی نیز بصورت پردازنده های کامپیوتری می باشند که تجربیات را به کودکان دیکته می کنند. این مسئله باعث محرومیت کودکان از داشتن بازی های بدون ساختار با دیگر کودکان و گرایش کودکان به بازی های فردی می شود. نیاز است که والدین نیازهای بازی کودکان خود را بشناسند و محیطی برای بر طرف کردن این نیازها فراهم سازند.

منابع:

• Gisbert, A., et al. (2022). Cognitive Rehabilitation and the Role of RehaCom.
• Morris, R. G., et al. (2023). The Use of CANTAB in Cognitive Enhancement.
• بازی درمانی و رشد کودک مرکز مشاوره ستاره ایرانیان، دکتر دادخواه