اختلال وسواس جبری OCD

وسواس (ocd) یک اختلال اضطرابی شایع است که مانند مهمان ناخوانده ای می ماند که مدام به ذهنمان سر می‌زند و ما را آزار می‌دهد اما رها شدن از آن ها آسان نیست. این مهمان، افکار، تصورات یا احساساتی است که به طور مکرر و ناخودآگاه به ذهنمان می‌آید و ما را نگران یا مضطرب می‌کند.

این اختلال ممکن است شامل اعمال اجباری باشد که فرد برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس‌ انجام می‌دهد. شستن مکرر دست‌ها، چک کردن قفل‌ درها، مرتب کردن اجسام به صورت خاص یا شمارش اشیاء، قرینه بودن وسایل و موارد دیگر نمونه هایی از این امور هستند. (منبع)

علائم وسواس

این اختلال خود را با نشانه های عملی و فکری نشان می دهد:

علائم وسواس فکری شدید:

• افکار ناخواسته و مزاحم
• ترس از آلودگی
• ترس از آسیب رساندن به خود یا دیگران
• نیاز به تقارن و نظم
• شک و تردید مداوم
• افکار مذهبی یا اخلاقی
• ترس از اعداد خاص یا الگوها

علائم رفتارهای اجباری:

• شستن دست ها به طور مکرر
• چک کردن مکرر قفل ها، اجاق گاز یا سایر وسایل
• مرتب کردن وسواس گونه
• شمارش اجباری
• جمع آوری و نگه داشتن اشیاء بی ارزش

ریشه وسواس چیست

وسواس اختلال پیچیده ای است و برای شناسایی ریشه  آن می توان باید به عوامل زیستی، روانی و محیطی توجه کرد:

عوامل زیستی

• ژنتیک: بررسی ها در زمینه ابتلا به وسواس نشان داده است که وجود فرد وسواسی در خانواده احتمال ابتلای دیگران را نیز افزایش می دهد.
• ساختار مغز

عوامل روانی

• ترس و اضطراب: وسواس اغلب با ترس‌های شدید و غیرمنطقی همراه است.
• افکار مزاحم که قابل کنترل نیستند
• احساس مسئولیت بیش از حد

عوامل محیطی

• تروما کودکی
• مشکلات فرهنگی
• عوامل استرس‌زای زندگی

اختلال های مشابه وسواس جبری

اختلالات دیگری نیز وجود دارند که علائم مشابهی دارند و ممکن است با وسواس اشتباه گرفته شوند، که شامل موارد زیر هستند:

• اختلال شخصیت وسواسی-جبری (OCPD): کمال‌گرایی افراطی، نظم و کنترل شدید، قانون‌مداری و وسواس در جزئیات را نشان می دهد اما برای کاهش اضطراب این کارها را انجام نمی دهد.
• اختلال اضطراب عمومی (GAD): این افراد نگرانی‌های بیش از حد و مداوم را تجربه می کنند. نگرانی های آن ها ممکن است شبیه وسواس باشد اما شدت آن بسیار کم تر است.
• اختلال ترس از آلودگی: این اختلال ممکن است یکی از زیردسته های وسواس باشد یا یک نوع اختلال جدا حساب شود.
• اختلال بدن‌دیس مورفیک (BDD): این اختلال ممکن است با وسواس همراه باشد در این اختلال فرد مدام بدن خود را بررسی می کند و ممکن است به عمل های جراحی متفاوت دست بزند.
• اختلال تیک: افراد مبتلا به تیک ممکن است وسواس را هم تجربه کنند. ویژگی اصلی این اختلال حرکات تکراری و ناخودآگاه است.
• اختلالات خوردن: بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری

خطرات وسواس فکری

• مشکل در روابط اجتماعی: به دلیل اعمال اجباری و ترس از آلودگی، آسیب رساندن به دیگران ممکن است روابط خود را بسیار محدود سازند.
• اختلال در عملکرد شغلی و تحصیلی
• مشکلات جسمی: سردرد، مشکلات گوارشی، اختلالات خواب و خستگی مزمن می تواند ناشی از وسواس باشد.
• کاهش کیفیت زندگی و ابتلا به افسردگی و اضطراب دائمی
• افزایش خطر خودکشی
• اختلال در روابط خانوادگی: وسواس فکری می‌تواند بر روابط خانوادگی نیز تأثیر منفی بگذارد
• مشکلات مالی و از دست دادن کار
• عزت نفس پایین

انواع

وسواس انواع مختلفی دارد که با توجه به نشانه ها و شرایط فرد کمی متفاوت است، این انواع شامل موارد زیر است:

• وسواس آلودگی: شستن مداوم خانه و اطراف
• وسواس نظم و ترتیب: نیاز شدید به نظم و تقارن و مرتب کردن اجسام به صورت خاص.
• وسواس آسیب: ترس از آسیب رساندن به خود یا دیگران
• وسواس جمع‌آوری: فرد نیاز دارد تا وسایل به دردنخور و اضافی را جمع کند.

افسردگی و وسواس فکری

افسردگی و وسواس فکری اغلب باهم همراه می شوند. علاوه بر این برخی از علائم این دو اختلال باهم مشابه است. اضطراب، خستگی، مشکلات تمرکز، و تغییرات خواب در هردو مشترک است. تغییرات شیمیایی مغز نیز که در وسواس نقش داشت، باعث افسردگی نیز می شود.

ازدواج با فرد وسواسی

وسواس تاثیرات زیر  را در زندگی مشترک دارد، پیش از ازدواج حتما در مورد اهمیت آن ها فکر کنید و از مشاور کمک بگیرید: (منبع)

• رفتارهای تکراری و وقت‌گیر: فرد وسواسی برای کارهایی که درکش برای شما سخت است وقت زیادی می گذارد. ممکن است بارها قفل در را چک کند.
• اضطراب و نگرانی مداوم: که به مرور بر شما و اطرافیانش نیز تاثیر می گذارد.
• مشکلات در تصمیم‌گیری: فرد وسواسی ممکن است در تصمیم‌گیری‌های ساده نیز با مشکل مواجه شود و این امر باعث می شود بار تصمیم گیری بر شانه شما باشد.
• مشکلات در روابط اجتماعی: وسواس ممکن است باعث شود فرد منزوی شود.
• تأثیر بر زندگی جنسی: وسواس حتی می‌تواند بر میل جنسی و لذت بردن از رابطه جنسی تأثیر بگذارد.

کمک به فرد وسواسی

• اطلاع از بیماری: در مورد وسواس مطالعه کنید تا بهتر همسرتان را درک کرده و از ماهیت وسواس آگاه شوید.
• صبور باشید: تغییر فرد وسواسی زمان بر است پس صبور باشید و از انتقاد و سرزنش خودداری کنید.
• تشویق عزیزتان برای مراجعه به روانشناس یا روانپزشک و پیگیری درمان می‌تواند بسیار موثر باشد.
• تکنیک‌های مدیریت استرس را به او یاد دهید.
•  مشخص کردن مرزهای رابطه و احترام گذاشتن به نیازهای هر دو طرف بسیار مهم است.

خصوصیات افراد دارای وسواس فکری

ویژگی های دیگر افراد وسواسی شامل موارد زیر می شود:

• کمال‌گرایی: تلاش برای انجام همه کارها به بهترین شکل ممکن.
• عدم انعطاف‌پذیری: مشکل در تغییر روال‌های روزانه.
• مشکلات تمرکز: به دلیل افکار مزاحم.
• مشکلات خواب: به دلیل اضطراب و نگرانی.

تشخیص وسواس

متخصص روانشناس با توجه به راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (DSM-5) بررسی می کند که آیا درگیر وسواس هستید یا خیر و وسواس شما در کدام دسته قرار دارد. این معیارها شامل موارد زیر هستند:

• وجود وسواس‌ها و اجبارها
• تلاش برای مقاومت در تشخیص افسردگی نقش زیادی دارد، در وسواس شما تلاش می کنید مقابله کنید اما نمی توانید
• وسواس‌ وقت شما را می گیرد و فعالیت‌های روزمره شما را مختل می‌کنند.
• به عملکرد شما در مدرسه، خانه و کار آسیب می رساند.
• دیگران رفتارهای شما را عجیب می دانند و اغلب به شما می گویند که رفتار عادی ندارید.
• تکرار عملکرد به صورت مداوم

تفاوت مغز افراد وسواسی با افراد سالم چیست؟

علت دقیق این امر مشخص نیست اما مغز افراد وسواس تفاوت‌هایی با مغز افراد سالم دارد. این تفاوت‌ها عمدتاً در ساختار و عملکرد برخی مناطق خاص دیده می شود که در ادامه به آن ها پرداخته شده است:

• قشر جلوی پیشانی: این ناحیه مسئول برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و کنترل تکانه‌ها است. فعالیت زیاد در این بخش منجر به مشکل در مهار افکار و رفتارهای وسواسی شود.
• تالاموس: تالاموس در پردازش اطلاعات حسی نقش اساسی دارد.
• نواحی مرتبط با احساسات: مناطقی از مغز که مسئول پردازش احساسات هستند (آمیگدالا) در افراد مبتلا به وسواس فعالیت بیش تری دارد.

برای وسواس فکری چه بخوریم

مغز ما برای عملکرد صحیح به مواد مغذی خاصی نیاز دارد. برخی مواد غذایی می‌توانند به بهبود عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین کمک کنند که نقش مهمی در تنظیم خلق و خو دارد و بهبود وسواس دارند، این مواد غذایی عبارت هستند از:

• غلات: غلات کامل سرشار از فیبر هستند و به تنظیم قند خون کمک می‌کنند.
• میوه‌ها و سبزیجات
• لبنیات کم‌چرب
• آجیل
• پروبیوتیک‌ها

البته توجه داشته باشید که نیازهای غذایی هر فرد متفاوت است. بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.

هوش افراد وسواسی

ارتباط بین هوش و اختلال وسواس (OCD) موضوعی است که در روانشناسی و علوم اعصاب بسیار مورد توجه قرار گرفته است مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است که نشان می دهد افرادی که درگیر وسواس هستند دارای هوش بالا و توانایی‌های شناختی قوی هستند. با این حال، وسواس می‌تواند بر برخی از عملکردهای شناختی مانند توجه، حافظه کاری و کنترل تکانشگری تأثیر بگذارد به همین دلیل دیگران ممکن است تصور کنند که فرد وسواسی هوش کم تری دارد، در حالی که اینگونه نیست.

معجزه درمان وسواس

سه نوع درمان برای وسواس وجود دارد، دارو درمانی، روان درمانی و درمان های نوین. درمان قطعی وسواس فکری شدید که به صورت جهانی استفاده می شود درمان های نوین است. در ادامه به همه این موارد پرداخته شده است تا به شما کمک کند بهترین تصمیم و درمان را با توجه به شرایط خود انتخاب کنید:

• دارودرمانی

از فواید دارو درمانی می توان به کاهش شدت علائم، بهبود کیفیت زندگی و کاهش اضطراب و افسردگی اشاره کرد. از طرف دیگر مصرف دارو معایب خودش را نیز به دنبال دارد. دارو ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. برخی از عوارض جانبی رایج داروهای مورد استفاده در درمان وسواس عبارتند از: تهوع، سردرد، بی‌خوابی یا خواب‌آلودگی، افزایش وزن یا کاهش وزن، خشکی دهان و کاهش میل جنسی

نکته بسیار مهم: انتخاب دارو و تعیین دوز مناسب باید توسط پزشک متخصص انجام شود. اگر نزدیکان یا دوست شما دارویی را به شما پیشنهاد کرد قبول نکنید دوز و نوع دارو بستگی به شرایط و نوع اختلال دارد و باید توسط پزشک تجویز شود.

• روان درمانی

درمان رفتاری شناختی (CBT) یکی از موثرترین روش‌های روان درمانی برای درمان انواع وسواس است. این روش به افراد کمک می‌کند تا افکار و رفتارهای وسواسی خود را شناسایی کرده و آنها را تغییر دهند. با این حال روان درمانی انواع مختلفی دارد مانند درمان مواجهه و پیشگیری از پاسخ (ERP)، درمان پذیرش و تعهد (ACT) و هیپنوتیزم درمانی نیز می‌توانند در درمان وسواس موثر باشند.

مزایای این روش این است که نتایج آن طولانی مدت است، کیفیت زندگی فرد را افزایش می دهد و مهارت مقابله با وسواس را نیز به فرد یاد می دهد. از طرف دیگر معایبی نیز دارد. روان درمانی ممکن است طولانی مدت باشد و نیاز به صبر و همکاری زیادی از دو طرف دارد.

• درمان های نوین

درمان های نوین (درمان وسواس فکری بدون دارو) با روش‌هایی مانند نوروفیدبک و تحریک مغز (TMS) می‌تواند در درمان OCD موثر باشند. این روش ها با کنترل امواج مغزی، به بهبود عملکرد مغز و کاهش علائم وسواس کمک می‌کند. نتیجه آن ها دائمی است و عوارض جانبی نیز ندارد. علاوه بر این درمان های نوین در سریع ترین زمان ممکن نتیجه مطلوب را فراهم می کنند بنابراین جای نگرانی نیست. به طور کلی مزایای این درمان عبارت هستند از:

• اثربخشی بالا: بسیاری از درمان‌های نوین نسبت به روش‌های سنتی موثرتر هستند.
• بدون عوارض جانبی
• درمان‌های شخصی‌سازی شده: با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی، امکان ارائه درمان‌های شخصی‌سازی شده برای هر فرد وجود دارد.

انتخاب بهترین روش درمانی برای هر فرد بستگی به شدت علائم، عوامل فردی و نظر پزشک متخصص دارد. بنابراین، قبل از شروع هر نوع درمانی، حتماً با یک روانپزشک یا روان‌شناس مشورت کنید. مرکز مشاوره ستاره ایرانیان با بهترین و مجرب ترین کادر در زمینه وسواس به شما کمک می کند تا در کم ترین زمان و برنامه مشخص وسواس خود را درمان کنید.

درمان وسواس با استفاده از نوروفیدبک و tDCS

نوروفیدبک (Neurofeedback) در درمان وسواس:

• کارکرد: آموزش خودتنظیمی فعالیت‌های مغزی با بازخورد لحظه‌ای.
• تأثیر: کمک به تنظیم نواحی مغزی مانند قشر پیش‌پیشانی و کاهش فعالیت بیش‌ازحد در شبکه‌های مرتبط با وسواس.
• شواهد: مطالعات نشان داده‌اند که نوروفیدبک به کاهش شدت وسواس و بهبود عملکرد روزمره کمک می‌کند.

تحریک الکتریکی مغز (tDCS):

• کارکرد: استفاده از جریان الکتریکی ضعیف برای تغییر فعالیت مغزی.
• تأثیر: بهبود تنظیم هیجانی و کاهش رفتارهای وسواسی.
• شواهد: تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که tDCS اثرات مثبتی بر کاهش علائم وسواس دارد.

منابع پیشنهادی برای مطالعه:

1. Fischer, T. D., et al. (2022). “Neurofeedback for OCD: Current Advances.”
2. Yekta, D., et al. (2021). “tDCS in Treating Obsessive-Compulsive Disorder: A Review.”

مرکز مشاوره ستاره ایرانیان

وسواس یک اختلال پیچیده و آزاردهنده است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. خوشبختانه، با پیشرفت‌های اخیر در زمینه روانشناسی و روان‌پزشکی، درمان‌های موثری برای این اختلال وجود دارد. مرکز مشاوره ستاره ایرانیان یکی از مراکز مشاوره خوب برای وسواس در ایران است. این مرکز دارای کادر مجرب و متخصص در زمینه درمان وسواس است و از روش های درمانی مختلفی برای درمان این اختلال استفاده می کند.

مرکز مشاوره ستاره ایرانیان در سه شعبه به‌صورت حضوری و تلفنی پاسخگو سؤالات و مشکلات شما است و برای مراجعه می‌توانید با دفاتر قیطریه، سعادت‌آباد و شریعتی تماس حاصل کنید. تخصص مشاوران و روان‌شناسان در این مرکز در زمینه‌های فردی ( وسواس، اضطراب، افسردگی وغیره) ، ازدواج، فردی، طلاق، مشکلات والدین و فرزندان، تربیت کودک، روان‌شناسی کودک، درمان‌های مبتنی بر دارو و همچنین درمان‌های بدون درمان و عوارض (نوروفیدبک،rtms، لورتا، ریهاکام، کن تب و روش‌های شناختی) است.  متخصصان در زمینه وسواس به شما کمک می کنند تا با بهترین و به روزترین روش های درمانی درمان مناسب و مخصوص خود را دریافت کنید.

کلمه های کلیدی: مغز افراد وسواس، خطرات وسواس فکری، خصوصیات افراد دارای وسواس فکری، برای وسواس فکری چه بخوریم، درمان وسواس فکری بدون دارو، هوش افراد وسواسی، ریشه وسواس چیست، درمان قطعی وسواس فکری شدید، درمان قطعی وسواس فکری شدید، علائم وسواس فکری شدید، أنواع وسواس، معجزه درمان وسواس