چگونه اضافه وزن بر مغز انسان اثر می گذارد.
شمار افراد چاق و دارای اضافه وزن (با شاخص توده بدنی بالاتر از 25) در سراسر جهان نزدیک به دو بیلیون است. این میزان بیش از 20 درصد از 7.4 بیلیون نفر برآورد شده ی جمعیت جاری کره خاکی می باشد. رابطه بین چاقی و شرایط مزمن گوناگون مانند بیماری های قلبی ـ عروقی، دیابت ها و برخی از انواع سرطان به خوبی احراز شده است. اما در مورد چگونگی و میزان تأثیر اضافه وزن بر ساختار و کارکرد مغز اطلاعات و آگاهی چندانی وجود ندارد.
آیا سطح هوشبهر وزن بدن را تعیین می کند؟
در مطالعات گوناگون رابطه آماری معناداری بین اضافه وزن و سطح هوشبهر پایین تر نشان داده شده است. واضح نیست که این رابطه علیت تا چه مدت زمانی طول می کشد. آیا اضافه وزن باعث کاهش ظرفیت های هوشی می شود؟ یا شاید افراد دارای هوشبهر پایین تر بیشتر مستعد اضافه وزن باشند؟
اگرچه، برخی از مطالعات نخست نشان داد که سطح هوشبهر پایین ممکن است موجب ناشی از اضافه وزن باشد جدیدترین مطالعات طولی آینده نگر نشان می دهند که این نتیجه درست نیست. این مطالعات حاکی از آن بود که یکی از عوامل اضافه وزن، سطح هوشبهر پایین تر است. در مطالعه ای فراتحلیل در سال 2010، خلاصه بیست و شش مطالعه مختلف در این زمینه مورد بازبینی قرار گرفت. نتیجه عمده این تحلیل وجود رابطه قوی تر بین سطح پایین هوشبهر در دوران کودکی و افزایش چاقی در بزرگسالی بود. مطالعه ای انجام شده در کشور سویس نمونه ای 5286 نفری از مردان را شامل شد که سطح هوشبهر در سن 18 سالگی و سپس 40 سالگی بررسی شد. در هر بررسی هوش، شاخص توده بدنی شرکت کنندگان نیز ارزیابی شد. نتایج به خوبی نشان داد که افراد دارای سطح هوشبهر پایین تر شاخص توده بدنی بالاتری دارند.
“>چاقی و افسردگی
مطالعه ای دیگر در نیوزیلند 913 شرکت کننده را در بر گرفت. سطح هوشبهرشان در سنین3،7،9،11 و نهایتاً در 38 سالگی مورد سنجش قرار گرفت. این مطالعه همچنین نشان داد که سطح هوشبهر در دوران کودکی منجر به چاقی می شود. افراد دارای هوشبهر پایین تر در سن 38 سالگی نسبت به افراد دارای هوشبهر بالاتر بیشتر چاق هستند. بیش از 3000 نفر در بریتانیای بزرگ برای انجام مطالعه ای گمارده شدند. این افراد تا پس از 50 سالگی مورد پیگیری قرار گرفتند. سطح هوشبهرشان در سنین 7،11 و 16 آزمایش شد و در سن 51 سالگی شاخص توده بدنی اندازه گیری شد. این نتایج نشان داد که بدون شک ممکن است سطح هوشبهر پایین در سن 7 سالگی میزان شاخص توده بدنی بیشتری را در سن 51 سالگی پیش بینی کند. همچنین، نتایج نشان داد که شاخص توده بدنی پس از 16سالگی در بین افراد دارای سطح هوشبهر پایین تر سریعتر رشد می کند. مطالعه ای دیگر در بریتانیای بزرگ 17.414 نفر را شامل شد. سطح هوشبهر این افراد در سن 11 سالگی ارزیابی شد. شاخص توده بدنی نیز در سنین 16،13،33 و 42 سالگی ارزیابی شد. نتایج این مطالعه همچنین فرضیه سطح هوشبهر پایین تر در کودکی منجر به چاقی بزرگسالی می شود را تأیید کرد.
چاقی موجب فرسودگی سریعتر مغز می شود.
مغز ما در طی فرآیند طبیعی سالخوردگی تغییر می کند. همانطور که پیرتر می شویم ماده سفید مغز کاهش یافته و نیز منقبض می شود. اما نرخ فرآیند پیری برای هر شخصی متفاوت است. تفاوت های فردی منجر به سریعتر یا کندتر شدن تغییرات مغزی مرتبط با سن می شود. یکی از عواملی که بر ساختار مغز اثر می گذارد اضافه وزن مفرط است. چاقی فرآیند نرمال پیری را از طریق تسریع آن تغییر می دهد. پژوهشی از 733 فرد میانسال شرکت کننده نشان داد که چاقی رابطه قوی تری با کاهش حجم مغز دارد. دانشمندان شاخص توده بدنی، دور کمر، نسبت قد به وزن را در شرکت کنندگان مورد سنجش قرار دادند و نیز از MRI مغزی برای یافتن و تشخیص علائم انحطاط مغزی استفاده کردند. نتایج نشان داد در افراد دارای شاخص توده بدنی، دور کمر و نسبت وزن به قد بیشتر نسبت به افراد دارای وزن نرمال، انحطاط عقلی پیش رونده تری وجود دارد. دانشمندان فرض کردند که این کاهش بافت مغزی ممکن است باعث زوال عقلی شود اگرچه، در حال حاضر مدارک و مستندات محکمی در این مورد وجود ندارد.
چاقی روش احساس کردن مان را تغییر می دهد.
صرف نظر از تغییرات ساختاری، چاقی همچنین بر روشی که مغزمان عمل می کند تأثیر می گذارد. دوپامین یکی از انتقال دهنده های عصبی است که مدارهای پاداش و لذت را در بر می گیرد. مطالعه ای نشان داد که میزان غلظت گیرنده های دوپامین موجود در مغز با شاخص توده بدنی رابطه دارد. افراد دارای شاخص توده بدنی بالاتر میزان غلظت گیرنده های دوپامینی کمتری دارند که موجب عدم رضایت پس از خوردن سهم ها و بهره های نرمال و تمایل به بیشتر خوردن برای احساس رضایت می شود. این دیدگاه توسط مطالعه ای دیگر تأیید شد که در آن واکنش افراد چاق به نوشیدنی ها ی انرژی زا در این دوره زمانی با استفاده از دستگاه fMRI تحلیل شد. نتایج سنجش شش ماه بعد تکرار شد و نشان داد که واکنش مغزی در افراد دارای اضافه وزن بیشتر در فاصله دو سنجش خیلی ضعیف تر بوده است. محققان نشان دادند که افراد چاق در مقایسه با افراد لاغر هنگام خوردن میزان احساس رضایت از زندگی کمتری دارند آن هم به دلیل غلظت کمتر گیرنده های دوپامین مغزی است.
تحقیقات موجود در زمینه تأثیرات چاقی بر کارکرد مغز هنوز در آغاز راه قرار دارد اما یافته های توصیف شده فوق از قبل به اندازه کافی هشداردهنده می باشند. فکر می کنم مهم است تا آگاهی جامعه را در این قبیل مباحث افزایش دهیم. اثر منفی چاقی بر سلامت کلی به خوبی اطلاع رسانی می شود، اما هر کسی به سختی حاضر است تأثیری منفی که اضافه وزن بر کارکردهای مغزمان دارد را بپذیرد و قادر به گفتن میزان اثرات مخرب آن نیستند.
منبع:فارس پاتوق